Đặc điểm
- Hình thái: Bạch cầu đơn nhân có nhân hình hạt đậu hoặc hình móng ngựa, chiếm phần lớn thể tích tế bào. Tế bào chất của chúng có màu xám xanh nhạt và chứa các hạt nhỏ.
- Nguồn gốc: Bạch cầu đơn nhân được sản xuất từ các tế bào gốc tạo máu trong tủy xương. Sau khi được tạo ra, chúng lưu hành trong máu trong khoảng 1-3 ngày.
- Chức năng: Bạch cầu đơn nhân đảm nhiệm nhiều chức năng quan trọng trong hệ miễn dịch, bao gồm:
- Thực bào: Bạch cầu đơn nhân là những thực bào chuyên nghiệp, có khả năng di chuyển đến các mô bị viêm nhiễm và nuốt chửng các tác nhân gây bệnh, tế bào chết và các mảnh vụn tế bào. Quá trình này được gọi là thực bào.
- Trình diện kháng nguyên: Sau khi nuốt chửng kháng nguyên, bạch cầu đơn nhân sẽ xử lý và trình diện các mảnh peptit của kháng nguyên lên bề mặt tế bào, kết hợp với phân tử MHC lớp II. Điều này giúp kích hoạt tế bào lympho T, một thành phần quan trọng của hệ miễn dịch thích nghi.
- Tiết cytokine: Bạch cầu đơn nhân tiết ra nhiều loại cytokine, là những protein tín hiệu điều hòa đáp ứng miễn dịch. Một số cytokine quan trọng do bạch cầu đơn nhân tiết ra bao gồm TNF-α, IL-1, IL-6 và IL-12. Các cytokine này tham gia vào quá trình viêm, kích hoạt các tế bào miễn dịch khác và điều hòa đáp ứng miễn dịch.
- Phân hóa thành đại thực bào: Khi di chuyển từ máu vào các mô, bạch cầu đơn nhân sẽ phân hóa thành đại thực bào, là những tế bào thực bào cư trú trong các mô. Đại thực bào có tuổi thọ dài hơn và khả năng thực bào mạnh hơn so với bạch cầu đơn nhân. Chúng đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì cân bằng nội môi của mô và bảo vệ cơ thể khỏi các tác nhân gây bệnh.
- Phân hóa thành tế bào tua: Một số bạch cầu đơn nhân cũng có thể phân hóa thành tế bào tua (dendritic cells), là những tế bào trình diện kháng nguyên chuyên nghiệp. Tế bào tua có vai trò quan trọng trong việc khởi động đáp ứng miễn dịch thích nghi.
Ý nghĩa lâm sàng
Số lượng bạch cầu đơn nhân trong máu được đo bằng xét nghiệm công thức máu. Số lượng bạch cầu đơn nhân tăng cao (đơn nhân bào) có thể là dấu hiệu của nhiễm trùng, viêm nhiễm mạn tính, bệnh tự miễn hoặc một số loại ung thư máu. Số lượng bạch cầu đơn nhân giảm (đơn nhân bào giảm) có thể gặp trong một số trường hợp như nhiễm trùng nặng, suy tủy xương hoặc sử dụng một số loại thuốc.
Tóm tắt: Bạch cầu đơn nhân là một thành phần quan trọng của hệ miễn dịch bẩm sinh, có vai trò chủ chốt trong việc thực bào, trình diện kháng nguyên và tiết cytokine. Chúng là tiền thân của đại thực bào và tế bào tua, đóng góp vào cả miễn dịch bẩm sinh và thích nghi. Việc đánh giá số lượng bạch cầu đơn nhân trong máu có ý nghĩa lâm sàng trong việc chẩn đoán và theo dõi một số bệnh lý.
Các loại bạch cầu đơn nhân
Mặc dù tất cả bạch cầu đơn nhân đều có chung nguồn gốc và chức năng cơ bản, nhưng nghiên cứu gần đây đã xác định được một số quần thể bạch cầu đơn nhân khác nhau dựa trên các dấu hiệu bề mặt và chức năng cụ thể. Ví dụ:
- Bạch cầu đơn nhân cổ điển: Đây là loại bạch cầu đơn nhân phổ biến nhất, chiếm khoảng 80% tổng số bạch cầu đơn nhân trong máu. Chúng biểu hiện mức độ cao của CD14 và mức độ thấp của CD16 (CD14++CD16-). Chúng có khả năng thực bào mạnh mẽ và sản xuất cytokine viêm.
- Bạch cầu đơn nhân không cổ điển: Loại bạch cầu đơn nhân này chiếm khoảng 10% tổng số bạch cầu đơn nhân và biểu hiện mức độ thấp của CD14 và mức độ cao của CD16 (CD14+CD16++). Chúng được cho là có vai trò trong việc tuần tra mạch máu và sửa chữa mô.
- Bạch cầu đơn nhân trung gian: Loại bạch cầu đơn nhân này biểu hiện mức độ cao của cả CD14 và CD16 (CD14++CD16+). Chúng có khả năng sản xuất cytokine viêm và được cho là liên quan đến các bệnh lý viêm nhiễm.
Vai trò của bạch cầu đơn nhân trong bệnh lý
Bạch cầu đơn nhân đóng vai trò quan trọng trong nhiều bệnh lý, bao gồm:
- Nhiễm trùng: Bạch cầu đơn nhân là những tế bào miễn dịch đầu tiên phản ứng với nhiễm trùng. Chúng di chuyển đến vị trí nhiễm trùng, thực bào các tác nhân gây bệnh và sản xuất cytokine để kích hoạt các tế bào miễn dịch khác.
- Bệnh tim mạch: Bạch cầu đơn nhân đóng góp vào sự phát triển của xơ vữa động mạch bằng cách xâm nhập vào thành mạch máu, tích tụ cholesterol và phân hóa thành đại thực bào tạo bọt.
- Ung thư: Bạch cầu đơn nhân có thể xâm nhập vào khối u và phân hóa thành đại thực bào liên quan đến khối u (TAM). TAM có thể thúc đẩy sự phát triển và di căn của khối u.
- Bệnh tự miễn: Bạch cầu đơn nhân có thể tham gia vào quá trình viêm và tổn thương mô trong các bệnh tự miễn như viêm khớp dạng thấp và lupus ban đỏ hệ thống.
Nghiên cứu về bạch cầu đơn nhân
Nghiên cứu về bạch cầu đơn nhân đang được tiến hành để hiểu rõ hơn về vai trò của chúng trong hệ miễn dịch và các bệnh lý. Các nghiên cứu này tập trung vào việc xác định các quần thể bạch cầu đơn nhân mới, tìm hiểu cơ chế hoạt động của chúng và phát triển các liệu pháp mới nhằm vào bạch cầu đơn nhân để điều trị các bệnh lý.