Bạch cầu (Leukocyte)

Phân loại bạch cầu

Bạch cầu được chia thành hai nhóm chính dựa trên sự hiện diện của các hạt trong tế bào chất:

• Bạch cầu hạt (Granulocytes): Nhóm này có chứa các hạt trong tế bào chất và nhân phân nhiều thùy. Chúng bao gồm:
  • Bạch cầu trung tính (Neutrophils): Chiếm tỉ lệ cao nhất trong bạch cầu, là lực lượng đầu tiên phản ứng với nhiễm trùng do vi khuẩn. Chúng thực bào (nuốt) và tiêu diệt vi khuẩn.
  • Bạch cầu ái toan (Eosinophils): Tham gia vào phản ứng dị ứng và chống lại ký sinh trùng.
  • Bạch cầu ái kiềm (Basophils): Giải phóng histamine và heparin, tham gia vào phản ứng viêm và dị ứng.
• Bạch cầu không hạt (Agranulocytes): Nhóm này không có hạt trong tế bào chất và nhân không phân thùy. Chúng bao gồm:
  • Bạch cầu lympho (Lymphocytes): Đóng vai trò quan trọng trong miễn dịch đặc hiệu. Có hai loại lympho bào chính:
    • Lympho bào T (T cells): Tấn công trực tiếp các tế bào bị nhiễm bệnh hoặc tế bào ung thư.
    • Lympho bào B (B cells): Sản xuất kháng thể để chống lại các kháng nguyên.
  • Bạch cầu đơn nhân (Monocytes): Di chuyển đến các mô và biệt hóa thành đại thực bào (macrophages), có khả năng thực bào mạnh mẽ, tiêu diệt vi khuẩn, tế bào chết và các mảnh vỡ tế bào.

Số lượng bạch cầu

Số lượng bạch cầu trong máu được đo bằng đơn vị tế bào/µL (tế bào trên microlit). Giá trị bình thường thường nằm trong khoảng 4.000 – 11.000 tế bào/µL. Số lượng bạch cầu có thể thay đổi tùy thuộc vào tuổi tác, sức khỏe và các yếu tố khác.

• Bạch cầu tăng (Leukocytosis): Số lượng bạch cầu tăng cao hơn bình thường, thường là dấu hiệu của nhiễm trùng hoặc viêm.
• Bạch cầu giảm (Leukopenia): Số lượng bạch cầu giảm thấp hơn bình thường, có thể do suy tủy xương, nhiễm trùng virus, hoặc một số bệnh lý khác.

Vai trò của bạch cầu

• Bảo vệ cơ thể khỏi nhiễm trùng: Bạch cầu là thành phần quan trọng của hệ thống miễn dịch, giúp chống lại các tác nhân gây bệnh.
• Loại bỏ tế bào chết và mảnh vỡ tế bào: Đại thực bào có khả năng thực bào, giúp loại bỏ các tế bào chết và mảnh vỡ tế bào khỏi cơ thể.
• Tham gia vào quá trình viêm: Bạch cầu tham gia vào phản ứng viêm, giúp cơ thể chống lại nhiễm trùng và tổn thương mô.

Các bệnh lý liên quan đến bạch cầu

Một số bệnh lý liên quan đến bạch cầu bao gồm:

• Bệnh bạch cầu (Leukemia): Ung thư máu đặc trưng bởi sự sản xuất quá mức các bạch cầu bất thường.
• Suy tủy xương: Giảm sản xuất tất cả các loại tế bào máu, bao gồm cả bạch cầu.
• Hội chứng suy giảm miễn dịch: Hệ thống miễn dịch hoạt động kém, làm tăng nguy cơ nhiễm trùng.

Kết luận

Bạch cầu là một thành phần thiết yếu của hệ thống miễn dịch, đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ cơ thể khỏi nhiễm trùng và các bệnh lý khác. Việc hiểu biết về chức năng và các loại bạch cầu khác nhau là rất quan trọng để duy trì sức khỏe tổng thể.

Quá trình tạo bạch cầu (Leukopoiesis)

Tất cả các tế bào máu, bao gồm cả bạch cầu, đều bắt nguồn từ các tế bào gốc tạo máu đa năng (hematopoietic stem cells) trong tủy xương. Quá trình tạo bạch cầu được điều hòa bởi các cytokine, là những protein tín hiệu được sản xuất bởi các tế bào miễn dịch và các tế bào khác. Một số cytokine quan trọng trong leukopoiesis bao gồm:

• Granulocyte colony-stimulating factor (G-CSF): Kích thích sản xuất bạch cầu hạt.
• Granulocyte-macrophage colony-stimulating factor (GM-CSF): Kích thích sản xuất bạch cầu hạt và bạch cầu đơn nhân.
• Interleukins (ILs): Một nhóm cytokine đa dạng điều hòa sự phát triển và hoạt động của các tế bào miễn dịch, bao gồm cả bạch cầu.

Sự di chuyển của bạch cầu

Bạch cầu có khả năng di chuyển từ máu vào các mô. Quá trình này được gọi là diapedesis, và nó cho phép bạch cầu đến các vị trí nhiễm trùng hoặc viêm để thực hiện chức năng bảo vệ của chúng. Diapedesis liên quan đến một loạt các tương tác phức tạp giữa bạch cầu và các tế bào nội mô lót thành mạch máu.

Bạch cầu và phản ứng viêm

Phản ứng viêm là một phản ứng bảo vệ của cơ thể đối với tổn thương mô hoặc nhiễm trùng. Bạch cầu đóng vai trò quan trọng trong phản ứng viêm. Khi mô bị tổn thương hoặc nhiễm trùng, các tín hiệu hóa học được giải phóng, thu hút bạch cầu đến vị trí tổn thương. Bạch cầu sau đó thực hiện chức năng của chúng, chẳng hạn như thực bào vi khuẩn hoặc giải phóng các chất trung gian gây viêm.

Các xét nghiệm liên quan đến bạch cầu

• Công thức máu toàn phần (CBC): Đo số lượng và tỉ lệ của các loại tế bào máu khác nhau, bao gồm cả bạch cầu.
• Công thức bạch cầu phân biệt: Xác định tỉ lệ phần trăm của từng loại bạch cầu.
• Sinh thiết tủy xương: Lấy mẫu tủy xương để kiểm tra các tế bào máu, bao gồm cả bạch cầu.

Ảnh hưởng của lối sống và môi trường đến bạch cầu

Một số yếu tố lối sống và môi trường có thể ảnh hưởng đến số lượng và chức năng của bạch cầu, bao gồm:

• Chế độ ăn uống: Chế độ ăn uống giàu trái cây, rau và chất chống oxy hóa có thể hỗ trợ chức năng miễn dịch khỏe mạnh.
• Căng thẳng: Căng thẳng mãn tính có thể ức chế hệ thống miễn dịch và làm giảm số lượng bạch cầu.
• Tiếp xúc với chất độc: Tiếp xúc với một số chất độc có thể ảnh hưởng đến sản xuất và chức năng của bạch cầu.
• Thuốc: Một số loại thuốc, chẳng hạn như hóa trị và corticosteroid, có thể ức chế hệ thống miễn dịch và làm giảm số lượng bạch cầu.

• Hoffbrand, A. V., Moss, P. A. H., & Pettit, J. E. (2006). Essential haematology (5th ed.). Blackwell Publishing.
• Abbas, A. K., Lichtman, A. H., & Pillai, S. (2017). Cellular and molecular immunology (9th ed.). Elsevier.
• Kumar, V., Abbas, A. K., & Aster, J. C. (2018). Robbins basic pathology (10th ed.). Elsevier Saunders.

Câu hỏi và Giải đáp

Ngoài việc chống lại nhiễm trùng, bạch cầu còn có vai trò gì khác trong cơ thể?

Trả lời: Bên cạnh vai trò chính là chống lại nhiễm trùng, bạch cầu còn tham gia vào một số quá trình quan trọng khác, bao gồm: loại bỏ tế bào chết và mảnh vỡ tế bào thông qua thực bào (đặc biệt là đại thực bào), tham gia phản ứng viêm để sửa chữa mô bị tổn thương, và đóng vai trò trong việc phát hiện và tiêu diệt tế bào ung thư.

Quá trình bạch cầu di chuyển từ máu vào mô được gọi là gì và diễn ra như thế nào?

Trả lời: Quá trình này gọi là diapedesis. Khi có tín hiệu viêm, các tế bào nội mô lót mạch máu sẽ biểu hiện các phân tử kết dính. Bạch cầu sẽ “lăn” trên bề mặt nội mô, sau đó bám dính chặt và “chui” qua các khe hở giữa các tế bào nội mô để vào mô.

Sự khác biệt chính giữa miễn dịch đặc hiệu và không đặc hiệu là gì, và bạch cầu nào tham gia vào mỗi loại miễn dịch này?

Trả lời: Miễn dịch không đặc hiệu là hàng rào phòng thủ đầu tiên, phản ứng nhanh chóng và giống nhau với tất cả các tác nhân gây bệnh. Bạch cầu hạt (neutrophils, eosinophils, basophils) và monocytes/macrophages chủ yếu tham gia vào miễn dịch không đặc hiệu. Miễn dịch đặc hiệu, do lymphocytes (T cells và B cells) đảm nhiệm, nhắm mục tiêu cụ thể vào từng loại tác nhân gây bệnh và có khả năng “ghi nhớ” để phản ứng nhanh hơn trong lần tiếp xúc sau.

Bệnh bạch cầu là gì và nó ảnh hưởng đến cơ thể như thế nào?

Trả lời: Bệnh bạch cầu là một loại ung thư máu đặc trưng bởi sự sản sinh quá mức và không kiểm soát được các bạch cầu bất thường trong tủy xương. Những tế bào bất thường này chiếm chỗ của các tế bào máu khỏe mạnh, dẫn đến giảm sản xuất hồng cầu, tiểu cầu và bạch cầu chức năng, gây ra thiếu máu, dễ chảy máu và tăng nguy cơ nhiễm trùng.

Làm thế nào để duy trì số lượng bạch cầu khỏe mạnh và hỗ trợ chức năng hệ miễn dịch?

Trả lời: Một lối sống lành mạnh bao gồm chế độ ăn uống cân bằng giàu trái cây, rau củ, tập thể dục đều đặn, quản lý căng thẳng, ngủ đủ giấc và hạn chế tiếp xúc với các chất độc hại có thể giúp duy trì số lượng bạch cầu khỏe mạnh và hỗ trợ chức năng hệ miễn dịch.