Bệnh Crohn (Crohn’s Disease)

Nguyên nhân gây bệnh Crohn

Nguyên nhân chính xác của bệnh Crohn vẫn chưa được biết rõ. Tuy nhiên, các nhà nghiên cứu tin rằng đó là sự kết hợp của nhiều yếu tố, bao gồm yếu tố di truyền, hệ miễn dịch và môi trường.

• Hệ miễn dịch: Một hệ miễn dịch hoạt động bất thường có thể tấn công nhầm các tế bào khỏe mạnh trong đường tiêu hóa, gây viêm. Đây được coi là một yếu tố quan trọng trong sự phát triển của bệnh Crohn.
• Gen di truyền: Những người có tiền sử gia đình mắc bệnh Crohn có nguy cơ mắc bệnh cao hơn. Mặc dù yếu tố di truyền đóng vai trò, không phải ai có tiền sử gia đình mắc bệnh Crohn đều sẽ phát triển bệnh.
• Yếu tố môi trường: Các yếu tố như hút thuốc, chế độ ăn uống và một số loại thuốc có thể làm tăng nguy cơ phát triển bệnh Crohn. Ví dụ, hút thuốc lá được biết là làm tăng đáng kể nguy cơ mắc bệnh và làm bệnh nặng hơn.
• Vi khuẩn đường ruột: Sự mất cân bằng trong hệ vi sinh vật đường ruột cũng có thể đóng một vai trò trong sự phát triển của bệnh. Sự thay đổi trong thành phần và chức năng của vi khuẩn đường ruột có thể góp phần gây viêm.

Triệu chứng

Các triệu chứng của bệnh Crohn có thể khác nhau tùy thuộc vào vị trí và mức độ nghiêm trọng của tình trạng viêm. Một số triệu chứng phổ biến bao gồm:

• Đau bụng và chuột rút: Đây thường là triệu chứng nổi bật nhất và có thể từ âm ỉ đến dữ dội.
• Tiêu chảy (có thể ra máu): Viêm trong đường tiêu hóa có thể dẫn đến tiêu chảy thường xuyên, đôi khi kèm theo máu.
• Sụt cân không rõ nguyên nhân: Viêm mạn tính và kém hấp thu chất dinh dưỡng có thể gây sụt cân.
• Mệt mỏi: Mệt mỏi mãn tính là một triệu chứng phổ biến của bệnh Crohn.
• Sốt: Sốt có thể là dấu hiệu của tình trạng viêm đang hoạt động.
• Buồn nôn và nôn: Những triệu chứng này có thể xảy ra do tắc nghẽn hoặc viêm nặng.
• Loét miệng: Loét miệng có thể xuất hiện ở một số người mắc bệnh Crohn.
• Chán ăn: Chán ăn và giảm cảm giác ngon miệng là phổ biến.

Ở một số trường hợp nghiêm trọng, bệnh Crohn có thể dẫn đến các biến chứng như:

• Tắc ruột: Viêm và sẹo có thể gây hẹp ruột, dẫn đến tắc nghẽn.
• Áp xe: Áp xe là những túi mủ có thể hình thành trong ổ bụng.
• Rò: Rò là những đường hầm bất thường kết nối các cơ quan khác nhau.
• Suy dinh dưỡng: Viêm mạn tính và kém hấp thu có thể dẫn đến suy dinh dưỡng.

Chẩn đoán

Việc chẩn đoán bệnh Crohn thường bao gồm nhiều xét nghiệm khác nhau, bao gồm:

• Nội soi: Kiểm tra trực quan bên trong đường tiêu hóa bằng một ống mỏng, linh hoạt có gắn camera. Trong quá trình nội soi, bác sĩ có thể lấy mẫu mô (sinh thiết) để kiểm tra dưới kính hiển vi. Nội soi đại tràng và nội soi dạ dày tá tràng là những thủ thuật nội soi thường được sử dụng.
• Chụp X-quang: Các kỹ thuật hình ảnh như chụp CT scan hoặc MRI với thuốc cản quang có thể giúp đánh giá mức độ tổn thương đường tiêu hóa và phát hiện các biến chứng như áp xe hoặc rò. Chụp X-quang đường tiêu hóa trên với barium cũng có thể hữu ích.
• Xét nghiệm máu: Xét nghiệm máu có thể giúp phát hiện tình trạng viêm (như CRP và ESR tăng), thiếu máu và các bất thường khác.
• Phân tích phân: Xét nghiệm phân có thể được thực hiện để loại trừ các bệnh nhiễm trùng khác và tìm kiếm dấu hiệu của viêm hoặc chảy máu.

Điều trị

Hiện tại chưa có cách chữa khỏi hoàn toàn bệnh Crohn. Mục tiêu của điều trị là kiểm soát các triệu chứng, giảm viêm và ngăn ngừa các biến chứng. Các phương pháp điều trị bao gồm:

• Thuốc: Các loại thuốc khác nhau có thể được sử dụng để giảm viêm, ức chế hệ miễn dịch và điều trị các triệu chứng cụ thể. Ví dụ như aminosalicylates, corticosteroids, immunomodulators (như azathioprine và 6-mercaptopurine), và thuốc sinh học (như infliximab và adalimumab).
• Phẫu thuật: Trong một số trường hợp, phẫu thuật có thể cần thiết để loại bỏ các phần bị tổn thương của đường tiêu hóa hoặc điều trị các biến chứng như tắc ruột hoặc áp xe. Tuy nhiên, phẫu thuật không chữa khỏi bệnh Crohn và bệnh có thể tái phát ở những vùng khác của đường tiêu hóa.
• Thay đổi lối sống: Chế độ ăn uống lành mạnh, bỏ hút thuốc và quản lý căng thẳng có thể giúp kiểm soát các triệu chứng. Tránh các loại thực phẩm gây kích ứng và duy trì chế độ ăn uống cân bằng là rất quan trọng.
• Dinh dưỡng: Dinh dưỡng hợp lý, đôi khi bao gồm cả dinh dưỡng qua đường tĩnh mạch (TPN), có thể giúp cải thiện tình trạng dinh dưỡng và hỗ trợ quá trình chữa lành. TPN có thể đặc biệt hữu ích trong những đợt bệnh cấp tính.

Tiên lượng

Bệnh Crohn là một bệnh mạn tính và có thể tái phát. Tuy nhiên, với điều trị thích hợp, hầu hết những người mắc bệnh Crohn có thể sống một cuộc sống trọn vẹn và năng động. Việc thuyên giảm kéo dài là hoàn toàn có thể đạt được. Điều quan trọng là tuân thủ kế hoạch điều trị, theo dõi các triệu chứng và liên hệ với bác sĩ nếu có bất kỳ mối quan tâm nào. Việc chủ động tham gia vào việc chăm sóc sức khỏe của bạn là rất quan trọng để kiểm soát bệnh Crohn.

Các biến chứng lâu dài

Mặc dù việc điều trị có thể kiểm soát hiệu quả bệnh Crohn, nhưng bệnh vẫn có thể dẫn đến một số biến chứng lâu dài nếu không được quản lý đúng cách. Một số biến chứng này bao gồm:

• Ung thư ruột kết: Những người mắc bệnh Crohn có nguy cơ cao bị ung thư ruột kết hơn so với dân số nói chung. Việc nội soi đại tràng thường xuyên được khuyến nghị để tầm soát ung thư. Tần suất nội soi sẽ phụ thuộc vào mức độ nghiêm trọng và thời gian mắc bệnh.
• Loãng xương: Viêm mạn tính và việc sử dụng corticosteroid lâu dài có thể làm tăng nguy cơ loãng xương. Bổ sung canxi và vitamin D, cùng với các biện pháp phòng ngừa khác, có thể được khuyến nghị.
• Sỏi thận: Bệnh Crohn có thể làm tăng nguy cơ hình thành sỏi thận, đặc biệt ở những người đã phẫu thuật cắt bỏ một phần ruột non.
• Viêm khớp: Viêm khớp là một biến chứng ngoài ruột phổ biến của bệnh Crohn. Các khớp bị ảnh hưởng thường là khớp gối, mắt cá chân và cổ tay.
• Bệnh gan: Một số người mắc bệnh Crohn có thể phát triển các vấn đề về gan, chẳng hạn như xơ gan mật tiên phát.
• Rối loạn da: Một số tình trạng da, chẳng hạn như hồng ban nút và viêm da hạch hoại tử, có liên quan đến bệnh Crohn.

Chế độ ăn uống và dinh dưỡng

Không có chế độ ăn uống cụ thể nào được chứng minh là có thể chữa khỏi bệnh Crohn. Tuy nhiên, một số thay đổi trong chế độ ăn uống có thể giúp kiểm soát các triệu chứng và cải thiện chất lượng cuộc sống. Những thay đổi này tùy thuộc vào từng cá nhân và nên được thảo luận với bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng. Một số khuyến nghị chung bao gồm:

• Ăn các bữa ăn nhỏ, thường xuyên: Điều này có thể giúp giảm tải cho hệ tiêu hóa.
• Hạn chế chất xơ: Trong thời gian bùng phát, việc hạn chế chất xơ có thể giúp giảm tiêu chảy và đau bụng. Tuy nhiên, chất xơ nói chung rất quan trọng cho sức khỏe đường ruột và nên được đưa vào trở lại chế độ ăn uống khi các triệu chứng được kiểm soát.
• Tránh các thực phẩm kích hoạt: Một số thực phẩm, chẳng hạn như các sản phẩm từ sữa, thực phẩm nhiều chất béo và thực phẩm cay, có thể làm trầm trọng thêm các triệu chứng ở một số người. Cần lưu ý nhật ký thực phẩm để xác định các thực phẩm kích hoạt cá nhân.
• Uống nhiều nước: Điều này rất quan trọng để ngăn ngừa mất nước, đặc biệt là trong thời gian bị tiêu chảy.

Sống chung với bệnh Crohn

Sống chung với bệnh Crohn có thể là một thách thức. Điều quan trọng là tìm kiếm sự hỗ trợ từ gia đình, bạn bè và các chuyên gia chăm sóc sức khỏe. Tham gia các nhóm hỗ trợ hoặc tư vấn cũng có thể hữu ích. Việc học cách quản lý căng thẳng, duy trì lối sống lành mạnh và tuân thủ kế hoạch điều trị có thể giúp cải thiện chất lượng cuộc sống và giảm thiểu tác động của bệnh. Điều quan trọng là phải nhớ rằng bệnh Crohn có thể được quản lý hiệu quả và bạn có thể sống một cuộc sống đầy đủ và năng động.

• Crohn’s & Colitis Foundation: www.crohnscolitisfoundation.org
• National Institute of Diabetes and Digestive and Kidney Diseases (NIDDK): www.niddk.nih.gov
• Mayo Clinic: www.mayoclinic.org

Câu hỏi và Giải đáp

Ngoài thuốc, còn những phương pháp điều trị thay thế nào khác có thể hữu ích cho người bệnh Crohn?

Trả lời: Bên cạnh thuốc, một số phương pháp điều trị bổ sung và thay thế có thể giúp kiểm soát các triệu chứng của bệnh Crohn. Chúng bao gồm:

• Châm cứu: Một số nghiên cứu cho thấy châm cứu có thể giúp giảm đau bụng và cải thiện chất lượng cuộc sống cho người bệnh Crohn.
• Yoga và thiền: Các kỹ thuật thư giãn này có thể giúp quản lý stress, một yếu tố được biết là làm trầm trọng thêm các triệu chứng của bệnh Crohn.
• Probiotics và prebiotics: Mặc dù cần thêm nghiên cứu, một số bằng chứng cho thấy probiotics và prebiotics có thể giúp điều chỉnh hệ vi sinh vật đường ruột và giảm viêm.
• Nghệ: Curcumin, hoạt chất trong nghệ, có đặc tính chống viêm và có thể hữu ích trong việc quản lý các triệu chứng của bệnh Crohn. Tuy nhiên, cần thêm nghiên cứu để xác nhận hiệu quả của nó.

Làm thế nào để phân biệt giữa bệnh Crohn và viêm loét đại tràng, một bệnh viêm ruột khác?

Trả lời: Mặc dù cả hai đều là bệnh viêm ruột, nhưng có một số điểm khác biệt chính giữa bệnh Crohn và viêm loét đại tràng:

• Vị trí ảnh hưởng: Bệnh Crohn có thể ảnh hưởng đến bất kỳ phần nào của đường tiêu hóa, từ miệng đến hậu môn, trong khi viêm loét đại tràng chỉ ảnh hưởng đến ruột già.
• Mức độ viêm: Bệnh Crohn có thể ảnh hưởng đến toàn bộ chiều dày của thành ruột, trong khi viêm loét đại tràng chỉ ảnh hưởng đến lớp niêm mạc.
• Hình ảnh nội soi: Trong bệnh Crohn, các vùng viêm có thể xuất hiện rải rác (skip lesions), trong khi viêm loét đại tràng thường liên tục.

Vai trò của di truyền trong bệnh Crohn là gì?

Trả lời: Di truyền đóng một vai trò quan trọng trong bệnh Crohn. Những người có tiền sử gia đình mắc bệnh Crohn có nguy cơ mắc bệnh cao hơn đáng kể. Nhiều gen đã được xác định là có liên quan đến bệnh Crohn, nhưng di truyền chỉ là một phần của câu chuyện. Các yếu tố môi trường cũng đóng một vai trò quan trọng.

Chế độ ăn uống có ảnh hưởng như thế nào đến bệnh Crohn?

Trả lời: Mặc dù không có chế độ ăn uống cụ thể nào được chứng minh là có thể chữa khỏi bệnh Crohn, nhưng việc thay đổi chế độ ăn uống có thể giúp quản lý các triệu chứng. Trong thời gian bùng phát, việc hạn chế chất xơ, tránh các thực phẩm kích hoạt và uống nhiều nước có thể hữu ích. Một số người cũng thấy rằng việc ăn các bữa ăn nhỏ, thường xuyên dễ dung nạp hơn. Làm việc với chuyên gia dinh dưỡng có thể giúp bạn lập kế hoạch bữa ăn phù hợp với nhu cầu cá nhân của bạn.

Tiên lượng dài hạn cho người bệnh Crohn là gì?

Trả lời: Tiên lượng dài hạn cho người bệnh Crohn thường tốt với điều trị thích hợp. Hầu hết mọi người đều có thể sống một cuộc sống trọn vẹn và năng động. Tuy nhiên, bệnh Crohn là một bệnh mạn tính và có thể tái phát. Điều quan trọng là tuân thủ kế hoạch điều trị, theo dõi các triệu chứng và liên hệ với bác sĩ nếu có bất kỳ mối quan tâm nào. Việc quản lý bệnh Crohn hiệu quả đòi hỏi một cách tiếp cận toàn diện bao gồm thuốc, thay đổi lối sống và hỗ trợ tinh thần.