Chẩn đoán di truyền trước sinh (Prenatal genetic diagnosis)

Mục đích của Chẩn đoán di truyền trước sinh

Mục đích chính của PGD là phát hiện sớm các rối loạn di truyền hoặc nhiễm sắc thể ở thai nhi. Điều này cho phép cha mẹ:

• Có hiểu biết: Hiểu rõ hơn về nguy cơ và tiên lượng của tình trạng di truyền được chẩn đoán. Việc này bao gồm hiểu về nguyên nhân, cơ chế di truyền, các triệu chứng và diễn biến của bệnh.
• Lựa chọn: Đưa ra quyết định về việc tiếp tục hoặc chấm dứt thai kỳ dựa trên thông tin nhận được. Đây là một quyết định mang tính cá nhân và cần được cân nhắc kỹ lưỡng dựa trên nhiều yếu tố, bao gồm cả quan điểm đạo đức và tôn giáo.
• Chuẩn bị: Chuẩn bị tâm lý và y tế cho việc sinh con có nhu cầu đặc biệt, bao gồm tìm kiếm các dịch vụ hỗ trợ và chăm sóc y tế phù hợp. Việc chuẩn bị này có thể bao gồm việc liên hệ với các chuyên gia di truyền, các nhóm hỗ trợ cha mẹ và tìm hiểu về các nguồn lực cộng đồng.

Các phương pháp chẩn đoán

PGD bao gồm một số kỹ thuật, bao gồm:

• Chọc ối (Amniocentesis): Một lượng nhỏ nước ối được lấy ra từ túi ối bao quanh thai nhi. Nước ối chứa các tế bào của thai nhi, được phân tích để phát hiện các bất thường nhiễm sắc thể và di truyền. Thường được thực hiện ở tuần thứ 15-20 của thai kỳ.
• Sinh thiết gai nhau (Chorionic Villus Sampling – CVS): Một mẫu nhỏ mô từ gai nhau (một phần của nhau thai) được lấy ra để phân tích. CVS có thể được thực hiện sớm hơn chọc ối, thường là từ tuần thứ 10-13 của thai kỳ.
• Xét nghiệm máu không xâm lấn (Non-Invasive Prenatal Testing – NIPT): Phân tích DNA của thai nhi tự do lưu hành trong máu của người mẹ. NIPT có thể sàng lọc một số bất thường nhiễm sắc thể phổ biến như hội chứng Down, hội chứng Edwards và hội chứng Patau. Thường được thực hiện từ tuần thứ 10 của thai kỳ. Tuy nhiên, NIPT là xét nghiệm sàng lọc, không phải xét nghiệm chẩn đoán, và kết quả dương tính cần được xác nhận bằng các phương pháp xâm lấn như chọc ối hoặc CVS.
• Siêu âm thai: Sử dụng sóng âm để tạo ra hình ảnh của thai nhi. Siêu âm có thể phát hiện một số dị tật bẩm sinh, nhưng không phải tất cả các bất thường di truyền. Siêu âm cũng giúp xác định tuổi thai, vị trí của nhau thai và lượng nước ối.

Các rối loạn có thể được phát hiện

PGD có thể phát hiện một loạt các rối loạn di truyền và nhiễm sắc thể, bao gồm:

• Hội chứng Down (Trisomy 21)
• Hội chứng Edwards (Trisomy 18)
• Hội chứng Patau (Trisomy 13)
• Bệnh xơ nang
• Bệnh thiếu máu hồng cầu hình liềm
• Bệnh Tay-Sachs
• Một số rối loạn liên kết giới tính như bệnh Hemophilia
• Các bất thường nhiễm sắc thể khác

Rủi ro

Mặc dù PGD cung cấp thông tin quan trọng, nhưng các thủ thuật xâm lấn như chọc ối và CVS mang một số rủi ro, bao gồm:

• Sảy thai: Nguy cơ sảy thai sau chọc ối và CVS là rất thấp, khoảng 0.5-1%. Rủi ro này có thể cao hơn một chút ở những trường hợp thực hiện CVS sớm.
• Nhiễm trùng: Nguy cơ nhiễm trùng là rất thấp.
• Rò rỉ nước ối: Có thể xảy ra sau chọc ối.
• Chảy máu âm đạo: Có thể xảy ra sau CVS. Tình trạng này thường tự khỏi nhưng cũng cần được theo dõi cẩn thận.

Lưu ý về Xét Nghiệm Sàng Lọc NIPT

Xét nghiệm NIPT là một xét nghiệm sàng lọc, không phải là xét nghiệm chẩn đoán. Kết quả dương tính của NIPT cần được xác nhận bằng chọc ối hoặc CVS.

PGD và Quyết Định Mang Thai

PGD là một công cụ hữu ích cho các cặp vợ chồng có nguy cơ cao sinh con mắc các rối loạn di truyền. Nó cung cấp thông tin quan trọng giúp họ đưa ra quyết định sáng suốt về thai kỳ. Tuy nhiên, quan trọng là phải thảo luận kỹ lưỡng với bác sĩ về lợi ích và rủi ro của PGD trước khi quyết định thực hiện xét nghiệm.

Các yếu tố ảnh hưởng đến quyết định thực hiện PGD

Việc quyết định thực hiện PGD là một quyết định cá nhân và phụ thuộc vào nhiều yếu tố, bao gồm:

• Tuổi của người mẹ: Nguy cơ mắc một số bất thường nhiễm sắc thể, ví dụ như Hội chứng Down, tăng lên theo tuổi của người mẹ.
• Tiền sử gia đình: Nếu gia đình có tiền sử mắc các rối loạn di truyền, nguy cơ thai nhi mắc bệnh cũng tăng lên.
• Kết quả sàng lọc: Kết quả xét nghiệm sàng lọc bất thường có thể chỉ ra sự cần thiết của PGD.
• Quan điểm cá nhân và niềm tin tôn giáo: Niềm tin cá nhân và tôn giáo của mỗi người có thể ảnh hưởng đến quyết định thực hiện PGD và cách họ sử dụng thông tin nhận được.

Quy trình tư vấn di truyền

Trước khi thực hiện PGD, các cặp vợ chồng nên tham khảo ý kiến của chuyên gia tư vấn di truyền. Chuyên gia tư vấn di truyền sẽ:

• Đánh giá nguy cơ di truyền của cặp vợ chồng.
• Giải thích các loại xét nghiệm PGD có sẵn.
• Thảo luận về lợi ích và rủi ro của từng loại xét nghiệm.
• Giúp cặp vợ chồng hiểu kết quả xét nghiệm và đưa ra quyết định phù hợp.

Hạn chế của PGD

Mặc dù PGD là một công cụ mạnh mẽ, nhưng nó cũng có những hạn chế:

• Không thể phát hiện tất cả các rối loạn di truyền: PGD chỉ có thể phát hiện các rối loạn cụ thể mà nó được thiết kế để tìm kiếm.
• Kết quả xét nghiệm không phải lúc nào cũng rõ ràng: Đôi khi, kết quả xét nghiệm có thể không chắc chắn hoặc khó giải thích.
• Không thể dự đoán mức độ nghiêm trọng của rối loạn: Ngay cả khi PGD phát hiện một rối loạn di truyền, nó không thể dự đoán mức độ nghiêm trọng của rối loạn ở thai nhi.

Những tiến bộ mới trong PGD

Nghiên cứu đang được tiến hành để phát triển các kỹ thuật PGD mới, chính xác hơn và ít xâm lấn hơn. Một số tiến bộ gần đây bao gồm:

• Phân tích toàn bộ exome (WES) và phân tích toàn bộ genome (WGS) trên thai nhi: Cho phép sàng lọc một phạm vi rộng hơn các rối loạn di truyền.
• PGD không tế bào: Sử dụng DNA tự do của thai nhi trong máu mẹ để chẩn đoán các rối loạn di truyền mà không cần các thủ thuật xâm lấn.

Cân nhắc về mặt đạo đức

PGD đặt ra một số vấn đề đạo đức quan trọng, bao gồm:

• Quyền lựa chọn của cha mẹ: PGD cung cấp cho cha mẹ thông tin để đưa ra quyết định về việc tiếp tục hoặc chấm dứt thai kỳ. Điều này đặt ra câu hỏi về quyền lựa chọn của cha mẹ và giá trị của cuộc sống con người.
• Phân biệt đối xử với người khuyết tật: Việc sử dụng PGD để lựa chọn thai nhi không mắc các rối loạn di truyền có thể được coi là một hình thức phân biệt đối xử với người khuyết tật.
• Bảo mật thông tin di truyền: Thông tin di truyền thu được từ PGD cần được bảo mật và sử dụng một cách có trách nhiệm.

• American College of Obstetricians and Gynecologists (ACOG). (2020). Prenatal Genetic Screening Tests.
• National Society of Genetic Counselors (NSGC). (n.d.). Prenatal Genetic Testing.
• The American College of Medical Genetics and Genomics (ACMG). (Various publications on prenatal genetic diagnosis)

Câu hỏi và Giải đáp

Ngoài hội chứng Down, hội chứng Edwards, và hội chứng Patau, NIPT còn có thể sàng lọc những bất thường nhiễm sắc thể nào khác?

Trả lời: NIPT còn có thể sàng lọc các bất thường số lượng nhiễm sắc thể giới tính như Hội chứng Turner (XO), Hội chứng Klinefelter (XXY), Hội chứng Triple X (XXX), Hội chứng Jacob (XYY), cũng như một số hội chứng vi mất đoạn nhiễm sắc thể nhỏ hơn.

Sự khác biệt chính giữa chọc ối và sinh thiết gai nhau (CVS) là gì, và khi nào nên chọn phương pháp này hơn phương pháp kia?

Trả lời: Sự khác biệt chính nằm ở thời điểm thực hiện và phương pháp lấy mẫu. CVS được thực hiện sớm hơn (tuần 10-13) so với chọc ối (tuần 15-20). CVS lấy mẫu mô từ gai nhau, trong khi chọc ối lấy mẫu nước ối. CVS cho kết quả sớm hơn nhưng mang nguy cơ sảy thai cao hơn một chút so với chọc ối. Việc lựa chọn phương pháp nào phụ thuộc vào tuổi thai, tiền sử bệnh lý của người mẹ, và sự tư vấn của bác sĩ.

Những yếu tố nào có thể ảnh hưởng đến độ chính xác của NIPT?

Trả lời: Một số yếu tố có thể ảnh hưởng đến độ chính xác của NIPT bao gồm: tỷ lệ DNA của thai nhi tự do trong máu mẹ quá thấp (ví dụ như béo phì của người mẹ), thai đôi hoặc đa thai, và các biến đổi di truyền ở người mẹ.

Phân tích toàn bộ exome (WES) và phân tích toàn bộ genome (WGS) được áp dụng trong PGD như thế nào và mang lại lợi ích gì so với các phương pháp truyền thống?

Trả lời: WES và WGS cho phép phân tích một phạm vi rộng hơn nhiều các gen so với các xét nghiệm di truyền truyền thống. WES tập trung vào vùng mã hóa protein của bộ gen (exome), trong khi WGS phân tích toàn bộ bộ gen. Chúng có thể phát hiện các đột biến gen liên quan đến nhiều bệnh di truyền khác nhau mà các phương pháp truyền thống không thể phát hiện được.

Những cân nhắc về mặt đạo đức nào cần được xem xét khi sử dụng PGD cho việc lựa chọn phôi dựa trên các đặc điểm không liên quan đến bệnh tật, ví dụ như màu mắt hoặc trí thông minh?

Trả lời: Việc sử dụng PGD để lựa chọn phôi dựa trên các đặc điểm không liên quan đến bệnh tật đặt ra nhiều vấn đề đạo đức phức tạp. Nó có thể dẫn đến sự phân biệt đối xử, tạo ra sự bất bình đẳng xã hội, và làm xói mòn sự đa dạng di truyền. Hơn nữa, việc lựa chọn các đặc điểm như trí thông minh đặt ra câu hỏi về tính chính xác và độ tin cậy của các dự đoán di truyền. Việc thảo luận và cân nhắc kỹ lưỡng về mặt đạo đức là rất quan trọng trước khi áp dụng PGD cho những mục đích này.