Dị nguyên đường hô hấp (Respiratory Allergen)

Dị nguyên đường hô hấp là các chất có trong không khí, khi hít vào có thể gây ra phản ứng dị ứng ở đường hô hấp ở những người nhạy cảm. Phản ứng này xảy ra khi hệ thống miễn dịch nhận diện nhầm dị nguyên là mối đe dọa và phản ứng thái quá, gây ra các triệu chứng khó chịu. Những dị nguyên này thường vô hại với đa số mọi người, nhưng ở những người bị dị ứng, chúng có thể gây ra các vấn đề sức khỏe đáng kể.

Các loại dị nguyên đường hô hấp phổ biến:

Mạt bụi nhà (Dermatophagoides pteronyssinus và Dermatophagoides farinae): Đây là một trong những dị nguyên phổ biến nhất, sống trong bụi nhà, thảm, đệm, đồ nội thất và chăn ga gối đệm. Phân và xác mạt bụi là nguyên nhân gây dị ứng.
Lông thú vật (chó, mèo,…): Protein có trong nước bọt, nước tiểu và vảy da của thú cưng cũng có thể gây dị ứng. Không chỉ lông thú vật mà chính protein từ các chất bài tiết của chúng mới là tác nhân gây dị ứng.
Phấn hoa: Phấn hoa từ cây cỏ, cây bụi và cỏ dại phát tán trong không khí, đặc biệt là vào mùa xuân, hè và thu. Mỗi loại thực vật có mùa phấn hoa riêng, khiến người dị ứng có thể gặp triệu chứng theo mùa.
Nấm mốc: Nấm mốc phát triển trong môi trường ẩm ướt, như phòng tắm, tầng hầm và ngoài trời. Bào tử nấm mốc phát tán trong không khí và có thể gây dị ứng. Một số loại nấm mốc phổ biến gây dị ứng bao gồm Alternaria, Cladosporium, và Aspergillus.
Gián: Phân và xác gián có thể gây dị ứng. Các protein trong phân và xác gián là dị nguyên, và chúng có thể tồn tại trong bụi nhà trong thời gian dài.

Cơ chế gây dị ứng

Khi một người tiếp xúc với dị nguyên đường hô hấp, hệ miễn dịch của họ có thể sản xuất một loại kháng thể gọi là immunoglobulin E (IgE). IgE gắn vào các tế bào mast (mast cells) nằm trong niêm mạc đường hô hấp. Khi tiếp xúc lại với cùng một dị nguyên, dị nguyên sẽ liên kết với IgE trên bề mặt tế bào mast, kích hoạt tế bào mast giải phóng histamine và các chất trung gian hóa học khác. Những chất này gây ra các triệu chứng dị ứng.

Triệu chứng dị ứng đường hô hấp

Các triệu chứng dị ứng đường hô hấp có thể nhẹ đến nặng, bao gồm:

Hắt hơi: Hắt hơi liên tục, đặc biệt là vào buổi sáng.
Sổ mũi: Chảy nước mũi trong hoặc vàng nhạt.
Nghẹt mũi: Khó thở bằng mũi.
Ngứa mũi: Cảm giác ngứa ngáy khó chịu trong mũi.
Ngứa mắt, chảy nước mắt: Mắt đỏ và ngứa.
Ho: Ho khan hoặc có đờm.
Khó thở: Thở khò khè, khó thở.
Hen suyễn: Dị nguyên đường hô hấp có thể là yếu tố khởi phát hoặc làm nặng thêm các triệu chứng hen suyễn.

Chẩn đoán và Điều trị

Chẩn đoán dị ứng đường hô hấp thường dựa trên tiền sử bệnh, khám lâm sàng và xét nghiệm dị ứng. Xét nghiệm dị ứng có thể bao gồm xét nghiệm da hoặc xét nghiệm máu để xác định dị nguyên cụ thể.

Điều trị dị ứng đường hô hấp bao gồm:

Tránh tiếp xúc với dị nguyên: Đây là biện pháp quan trọng nhất để kiểm soát dị ứng. Việc này có thể bao gồm sử dụng máy lọc không khí, vệ sinh nhà cửa thường xuyên, và tránh các hoạt động ngoài trời khi nồng độ phấn hoa cao.
Thuốc: Thuốc kháng histamine, thuốc thông mũi và corticosteroid dạng hít hoặc uống có thể giúp giảm triệu chứng. Tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của triệu chứng, bác sĩ có thể kê đơn các loại thuốc khác nhau.
Liệu pháp miễn dịch (Allergen immunotherapy): Đây là một phương pháp điều trị lâu dài giúp giảm độ nhạy cảm với dị nguyên bằng cách tiêm hoặc uống liều lượng tăng dần của dị nguyên. Liệu pháp này giúp hệ miễn dịch “quen” với dị nguyên và giảm phản ứng dị ứng theo thời gian.

Kết luận

Dị nguyên đường hô hấp là một vấn đề sức khỏe phổ biến, ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của nhiều người. Hiểu rõ về dị nguyên và các biện pháp phòng ngừa, điều trị có thể giúp kiểm soát dị ứng và cải thiện sức khỏe.

Phòng ngừa tiếp xúc với dị nguyên đường hô hấp

Mặc dù không thể loại bỏ hoàn toàn tiếp xúc với dị nguyên, nhưng có thể giảm thiểu tiếp xúc bằng các biện pháp sau:

Đối với mạt bụi nhà: Giặt ga trải giường hàng tuần bằng nước nóng (tối thiểu 54°C). Sử dụng vỏ bọc chống dị ứng cho nệm, gối và chăn. Hút bụi thường xuyên bằng máy hút bụi có bộ lọc HEPA. Giảm độ ẩm trong nhà.
Đối với lông thú cưng: Nếu bị dị ứng với lông thú cưng, tốt nhất là không nên nuôi thú cưng. Nếu có nuôi thú cưng, nên giữ chúng ngoài phòng ngủ và tắm rửa cho chúng thường xuyên. Nên chải lông cho thú cưng thường xuyên ở ngoài trời để hạn chế lông và vảy da bay trong nhà.
Đối với phấn hoa: Đóng cửa sổ vào mùa phấn hoa. Sử dụng máy điều hòa không khí có bộ lọc HEPA. Theo dõi chỉ số phấn hoa và hạn chế ra ngoài khi chỉ số phấn hoa cao. Tắm rửa sau khi đi ra ngoài trời vào mùa phấn hoa để loại bỏ phấn hoa bám trên da và tóc.
Đối với nấm mốc: Giữ cho nhà cửa khô ráo và thoáng mát. Sửa chữa các chỗ rò rỉ nước. Làm sạch các khu vực bị ẩm mốc bằng dung dịch thuốc tẩy. Sử dụng máy hút ẩm để kiểm soát độ ẩm trong nhà.
Đối với gián: Giữ nhà cửa sạch sẽ, không để thức ăn thừa. Vứt rác thường xuyên. Sử dụng thuốc diệt gián nếu cần thiết. Đảm bảo bịt kín các khe hở trong nhà để ngăn gián xâm nhập.

Tác động của ô nhiễm không khí

Ô nhiễm không khí, đặc biệt là các hạt bụi mịn (PM_2.5 và PM₁₀), có thể làm trầm trọng thêm các triệu chứng dị ứng đường hô hấp. Ô nhiễm không khí có thể kích ứng đường hô hấp và làm tăng độ nhạy cảm với dị nguyên.

Biến đổi khí hậu và dị ứng đường hô hấp

Biến đổi khí hậu đang làm gia tăng nồng độ phấn hoa và kéo dài mùa phấn hoa, làm tăng nguy cơ dị ứng đường hô hấp. Sự gia tăng nhiệt độ và độ ẩm cũng có thể thúc đẩy sự phát triển của nấm mốc.