Động kinh (Epilepsy)

Nguyên nhân gây động kinh

Nguyên nhân của động kinh rất đa dạng và có thể bao gồm:

• Di truyền: Một số dạng động kinh được di truyền trong gia đình. Các gen cụ thể có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh động kinh.
• Chấn thương đầu: Chấn thương sọ não có thể gây ra động kinh, đặc biệt là các chấn thương nghiêm trọng.
• Đột quỵ: Đột quỵ là một nguyên nhân phổ biến của động kinh ở người lớn tuổi. Sự gián đoạn lưu lượng máu đến não có thể gây tổn thương não và dẫn đến động kinh.
• Nhiễm trùng: Các bệnh nhiễm trùng như viêm màng não, viêm não và áp xe não có thể gây ra động kinh. Viêm não do virus là một nguyên nhân đặc biệt quan trọng ở trẻ em.
• Các vấn đề khi sinh: Thiếu oxy hoặc chấn thương khi sinh có thể góp phần gây ra động kinh. Trẻ sinh non hoặc nhẹ cân cũng có nguy cơ cao hơn.
• U não: U não, cả lành tính và ác tính, có thể gây ra động kinh. Áp lực và sự phá vỡ mô não do khối u có thể dẫn đến hoạt động điện bất thường.
• Rối loạn phát triển: Động kinh thường gặp ở những người mắc chứng tự kỷ và bại não. Những rối loạn này có thể ảnh hưởng đến cấu trúc và chức năng của não.
• Bệnh Alzheimer: Động kinh có thể là một triệu chứng của bệnh Alzheimer, đặc biệt là ở giai đoạn sau của bệnh.

Trong một số trường hợp, không thể xác định được nguyên nhân của động kinh. Những trường hợp này được gọi là động kinh vô căn hoặc động kinh không rõ nguyên nhân. Mặc dù không xác định được nguyên nhân cụ thể, nhưng các yếu tố môi trường và di truyền vẫn có thể đóng một vai trò nào đó.

Triệu chứng của động kinh

Các triệu chứng của động kinh rất khác nhau tùy thuộc vào loại cơn động kinh. Một số triệu chứng phổ biến bao gồm:

• Co giật toàn thân: Bao gồm co cứng và co giật của các cơ, có thể kèm theo mất ý thức.
• Vắng ý thức: Là những khoảng thời gian ngắn mất ý thức, thường chỉ kéo dài vài giây, người bệnh có thể ngây người ra và không phản ứng với các kích thích xung quanh.
• Cảm giác bất thường: Như ngửi thấy mùi lạ, nhìn thấy ánh sáng nhấp nháy, cảm thấy tê bì hoặc ngứa ran. Đây được gọi là ảo giác, và có thể liên quan đến bất kỳ giác quan nào.
• Thay đổi hành vi: Như bối rối, sợ hãi hoặc giận dữ đột ngột. Những thay đổi này có thể xảy ra trước, trong hoặc sau cơn động kinh.
• Các triệu chứng khác: Một số người có thể gặp các triệu chứng khác như buồn nôn, nôn, đổ mồ hôi, hoặc thay đổi nhịp tim.

Phân loại động kinh

Động kinh được phân loại dựa trên loại cơn động kinh và phần nào của não bị ảnh hưởng. Hai loại chính là động kinh cục bộ (tiêu điểm) và động kinh toàn thể.

• Động kinh cục bộ (tiêu điểm): Bắt đầu ở một vùng cụ thể của não. Các triệu chứng phụ thuộc vào vùng não bị ảnh hưởng. Động kinh cục bộ có thể lan rộng ra toàn bộ não, trở thành động kinh toàn thể thứ phát.
• Động kinh toàn thể: Liên quan đến toàn bộ não ngay từ đầu. Các cơn động kinh toàn thể thường gây mất ý thức và có thể biểu hiện dưới nhiều dạng khác nhau, bao gồm cơn co giật toàn thân và cơn vắng ý thức.

Chẩn đoán động kinh

Chẩn đoán động kinh thường bao gồm:

• Điện não đồ (EEG): Ghi lại hoạt động điện trong não. EEG có thể phát hiện các bất thường trong hoạt động điện não, đặc biệt là trong hoặc giữa các cơn động kinh.
• Chụp cộng hưởng từ (MRI): Tạo ra hình ảnh chi tiết của não. MRI có thể phát hiện các bất thường cấu trúc trong não, chẳng hạn như khối u, sẹo hoặc dị dạng mạch máu, có thể gây ra động kinh.
• Chụp cắt lớp vi tính (CT scan): Một loại tia X tạo ra hình ảnh cắt ngang của não. CT scan có thể được sử dụng để phát hiện các bất thường như xuất huyết hoặc khối u. Tuy nhiên, MRI thường được ưu tiên hơn vì cung cấp hình ảnh chi tiết hơn.
• Xét nghiệm máu: Để loại trừ các nguyên nhân khác gây ra các triệu chứng, chẳng hạn như rối loạn chuyển hóa hoặc nhiễm trùng.

Điều trị động kinh

Mục tiêu của điều trị động kinh là kiểm soát các cơn co giật và cải thiện chất lượng cuộc sống. Các phương pháp điều trị bao gồm:

• Thuốc chống động kinh: Là phương pháp điều trị chính cho động kinh. Có nhiều loại thuốc chống động kinh khác nhau, và việc lựa chọn thuốc phù hợp phụ thuộc vào loại cơn động kinh, tuổi tác và các yếu tố sức khỏe khác của người bệnh. Việc điều chỉnh liều lượng thuốc cũng rất quan trọng để đạt được hiệu quả tốt nhất và giảm thiểu tác dụng phụ.
• Phẫu thuật: Có thể được xem xét nếu thuốc không kiểm soát được các cơn co giật. Phẫu thuật có thể bao gồm việc loại bỏ vùng não gây ra cơn động kinh hoặc cắt đứt các kết nối thần kinh bất thường.
• Chế độ ăn ketogenic: Một chế độ ăn giàu chất béo, ít carbohydrate có thể giúp kiểm soát cơn động kinh ở một số người, đặc biệt là trẻ em. Chế độ ăn này cần được theo dõi chặt chẽ bởi bác sĩ và chuyên gia dinh dưỡng.
• Kích thích thần kinh phế vị (VNS): Một thiết bị được cấy ghép gửi các xung điện đến dây thần kinh phế vị trong cổ. VNS có thể giúp giảm tần suất và mức độ nghiêm trọng của cơn động kinh.
• Các phương pháp điều trị khác: Bao gồm kích thích não sâu và liệu pháp laser.

Tiên lượng

Với điều trị thích hợp, nhiều người bị động kinh có thể sống một cuộc sống đầy đủ và năng động. Khoảng 70% người bị động kinh có thể kiểm soát được cơn co giật bằng thuốc. Điều quan trọng là phải làm việc chặt chẽ với bác sĩ để phát triển một kế hoạch điều trị phù hợp với nhu cầu cá nhân của bạn.

Các biến chứng tiềm ẩn

Mặc dù nhiều người mắc động kinh có thể kiểm soát tốt các cơn co giật của họ bằng thuốc, nhưng vẫn có nguy cơ biến chứng, bao gồm:

• Chấn thương: Ngã hoặc tai nạn trong cơn co giật có thể dẫn đến chấn thương.
• Trầm cảm và lo âu: Những người mắc động kinh có nguy cơ mắc trầm cảm và lo âu cao hơn.
• Các vấn đề về trí nhớ và nhận thức: Một số loại động kinh có thể ảnh hưởng đến trí nhớ và các chức năng nhận thức khác.
• Trạng thái động kinh: Đây là một trường hợp cấp cứu y tế trong đó các cơn co giật kéo dài hoặc xảy ra liên tục.
• Đột tử bất ngờ không rõ nguyên nhân trong động kinh (SUDEP): Đây là một biến chứng hiếm gặp nhưng nghiêm trọng của động kinh.

Sinh hoạt với động kinh

Sống chung với động kinh có thể là một thách thức, nhưng có nhiều chiến lược có thể giúp bạn quản lý tình trạng của mình:

• Tuân thủ phác đồ điều trị: Uống thuốc đúng theo chỉ định của bác sĩ và tham dự tất cả các cuộc hẹn khám bệnh.
• Tránh các yếu tố kích thích: Xác định và tránh các yếu tố kích thích cơn co giật, chẳng hạn như thiếu ngủ, căng thẳng và rượu.
• Duy trì lối sống lành mạnh: Ăn uống lành mạnh, tập thể dục thường xuyên và ngủ đủ giấc.
• Tìm kiếm sự hỗ trợ: Kết nối với những người khác mắc động kinh hoặc tham gia một nhóm hỗ trợ có thể cung cấp hỗ trợ về mặt tinh thần và cảm xúc.
• Giáo dục bản thân và những người khác: Tìm hiểu càng nhiều càng tốt về động kinh và chia sẻ thông tin này với gia đình, bạn bè và đồng nghiệp.

Nghiên cứu hiện tại

Nghiên cứu đang được tiến hành để hiểu rõ hơn về nguyên nhân, cơ chế và phương pháp điều trị động kinh. Các lĩnh vực nghiên cứu đầy hứa hẹn bao gồm:

• Di truyền học: Xác định các gen liên quan đến động kinh.
• Dược lý học: Phát triển các loại thuốc chống động kinh mới và hiệu quả hơn.
• Thiết bị thần kinh: Khám phá các phương pháp điều trị mới sử dụng kích thích não hoặc các thiết bị khác.

• Fisher, R. S., Acevedo, C., Arzimanoglou, A., Bogacz, A., Cross, J. H., Elger, C. E., … & Scheffer, I. E. (2014). ILAE official report: a practical clinical definition of epilepsy. Epilepsia, 55(4), 475-482.
• National Institute of Neurological Disorders and Stroke. (n.d.). Epilepsy Information Page. Retrieved from [website của NINDS – cần thêm link cụ thể]
• Epilepsy Foundation. (n.d.). About Epilepsy: The Basics. Retrieved from [website của Epilepsy Foundation – cần thêm link cụ thể]

Câu hỏi và Giải đáp

Ngoài thuốc chống động kinh, còn những phương pháp điều trị không dùng thuốc nào khác cho động kinh?

Trả lời: Một số phương pháp điều trị không dùng thuốc cho động kinh bao gồm phẫu thuật (để loại bỏ vùng não gây ra cơn động kinh), kích thích thần kinh phế vị (VNS – một thiết bị được cấy ghép giúp điều chỉnh hoạt động điện não), chế độ ăn ketogenic (một chế độ ăn nhiều chất béo, ít carbohydrate có thể giúp giảm cơn co giật) và liệu pháp sinh học thần kinh (một lĩnh vực nghiên cứu đang phát triển khám phá các cách mới để điều chỉnh hoạt động của não).

Trạng thái động kinh là gì và tại sao nó được coi là một trường hợp cấp cứu y tế?

Trả lời: Trạng thái động kinh là một tình trạng nguy hiểm đến tính mạng, trong đó cơn co giật kéo dài hơn 5 phút hoặc các cơn co giật xảy ra liên tục mà không có sự phục hồi ý thức giữa chúng. Nó được coi là cấp cứu y tế vì nó có thể dẫn đến tổn thương não vĩnh viễn, các vấn đề về hô hấp và thậm chí tử vong nếu không được điều trị kịp thời.

Các yếu tố kích hoạt cơn động kinh phổ biến nhất là gì và làm thế nào để giảm thiểu tác động của chúng?

Trả lời: Các yếu tố kích hoạt cơn động kinh phổ biến bao gồm thiếu ngủ, căng thẳng, rượu, đèn nhấp nháy và bỏ lỡ liều thuốc chống động kinh. Để giảm thiểu tác động của chúng, điều quan trọng là phải ưu tiên ngủ đủ giấc, thực hành các kỹ thuật quản lý căng thẳng, hạn chế hoặc tránh uống rượu, tránh tiếp xúc với đèn nhấp nháy và duy trì lịch trình dùng thuốc phù hợp.

SUDEP (Đột tử bất ngờ không rõ nguyên nhân trong động kinh) là gì và ai có nguy cơ cao nhất?

Trả lời: SUDEP là cái chết đột ngột, không rõ nguyên nhân của một người mắc bệnh động kinh, khi không có nguyên nhân nào khác được tìm thấy trong quá trình khám nghiệm tử thi. Nguy cơ SUDEP cao hơn ở những người bị động kinh kháng thuốc (cơn co giật không được kiểm soát tốt bằng thuốc), co giật toàn thể dạng tonic-clonic, bắt đầu động kinh ở độ tuổi sớm và tiền sử co giật kéo dài hoặc trạng thái động kinh.

Làm thế nào để hỗ trợ một người đang lên cơn động kinh?

Trả lời: Nếu bạn thấy ai đó đang lên cơn động kinh, hãy giữ bình tĩnh và thực hiện các bước sau: Giữ an toàn cho người đó bằng cách di chuyển đồ vật nguy hiểm ra khỏi khu vực xung quanh. Đặt người đó nằm nghiêng để ngăn ngừa ngạt thở. Nới lỏng quần áo chật. Không đặt bất cứ thứ gì vào miệng của họ. Theo dõi thời gian cơn co giật. Nếu cơn co giật kéo dài hơn 5 phút hoặc nếu người đó bị khó thở hoặc có vẻ bị thương, hãy gọi cấp cứu. Sau cơn co giật, hãy ở bên người đó cho đến khi họ hoàn toàn tỉnh táo.