Đột quỵ (Stroke)

Phân loại Đột quỵ

Có hai loại đột quỵ chính:

• Đột quỵ thiếu máu cục bộ (Ischemic Stroke): Đây là loại đột quỵ phổ biến nhất, chiếm khoảng 87% tổng số các ca. Nó xảy ra khi mạch máu cung cấp máu cho não bị tắc nghẽn, thường là do cục máu đông. Cục máu đông có thể hình thành tại chỗ (huyết khối) hoặc di chuyển từ một nơi khác trong cơ thể đến não (thuyên tắc). Các yếu tố nguy cơ của đột quỵ thiếu máu cục bộ bao gồm xơ vữa động mạch, rung nhĩ, và bệnh tim.
• Đột quỵ xuất huyết (Hemorrhagic Stroke): Loại đột quỵ này xảy ra khi mạch máu trong não bị vỡ, gây chảy máu vào mô não xung quanh. Áp lực từ máu chảy ra có thể làm tổn thương các tế bào não. Đột quỵ xuất huyết thường nghiêm trọng hơn đột quỵ thiếu máu cục bộ. Các yếu tố nguy cơ bao gồm huyết áp cao, sử dụng thuốc chống đông máu, phình động mạch não, và dị dạng mạch máu não.

Các triệu chứng của Đột quỵ

Nhận biết các triệu chứng của đột quỵ là rất quan trọng để có thể can thiệp kịp thời. Hãy ghi nhớ nguyên tắc FAST:

• F (Face – Mặt): Mặt bị lệch, méo mó, đặc biệt là khi cười.
• A (Arms – Tay): Yếu hoặc tê ở một hoặc cả hai cánh tay. Khi giơ cả hai tay lên, một tay có thể bị trễ xuống.
• S (Speech – Lời nói): Nói khó, nói ngọng, không rõ lời.
• T (Time – Thời gian): Gọi cấp cứu ngay lập tức nếu có bất kỳ triệu chứng nào ở trên.

Các triệu chứng khác có thể bao gồm:

• Đột ngột đau đầu dữ dội.
• Chóng mặt, mất thăng bằng.
• Rối loạn thị lực, nhìn mờ hoặc nhìn đôi.
• Khó nuốt.
• Mất ý thức.

Chẩn đoán và Điều trị

Việc chẩn đoán đột quỵ thường bao gồm các xét nghiệm hình ảnh như chụp CT scan hoặc MRI để xác định loại đột quỵ và vị trí tổn thương não. Điều trị tùy thuộc vào loại đột quỵ:

• Đột quỵ thiếu máu cục bộ: Có thể sử dụng thuốc tiêu sợi huyết (tPA) để hòa tan cục máu đông nếu được dùng trong vòng vài giờ sau khi xuất hiện triệu chứng. Các phương pháp khác bao gồm lấy huyết khối cơ học.
• Đột quỵ xuất huyết: Điều trị tập trung vào việc kiểm soát chảy máu và giảm áp lực lên não. Phẫu thuật có thể được yêu cầu để sửa chữa các mạch máu bị vỡ.

Phòng ngừa

Nhiều yếu tố nguy cơ gây đột quỵ có thể kiểm soát được. Các biện pháp phòng ngừa bao gồm:

• Kiểm soát huyết áp cao.
• Điều trị rung nhĩ.
• Bỏ thuốc lá.
• Duy trì lối sống lành mạnh, bao gồm chế độ ăn uống cân bằng và tập thể dục thường xuyên.
• Kiểm soát cholesterol và tiểu đường.

Tóm lại: Đột quỵ là một tình trạng y tế nghiêm trọng cần được can thiệp kịp thời. Nhận biết các triệu chứng và tìm kiếm sự chăm sóc y tế ngay lập tức là rất quan trọng để giảm thiểu tổn thương não và cải thiện khả năng phục hồi.

Hậu quả của Đột quỵ

Đột quỵ có thể gây ra nhiều hậu quả nghiêm trọng, ảnh hưởng đến cả thể chất và tinh thần, tùy thuộc vào vùng não bị ảnh hưởng và mức độ tổn thương. Một số hậu quả thường gặp bao gồm:

• Liệt: Yếu hoặc liệt một bên cơ thể (hemiplegia) là một biến chứng phổ biến. Điều này có thể ảnh hưởng đến khả năng di chuyển, tự chăm sóc và thực hiện các hoạt động hàng ngày.
• Rối loạn ngôn ngữ: Khó khăn trong việc nói (aphasia), hiểu ngôn ngữ, đọc hoặc viết.
• Rối loạn nhận thức: Suy giảm trí nhớ, khó tập trung, khó khăn trong việc giải quyết vấn đề và đưa ra quyết định.
• Rối loạn thị giác: Mất thị lực một phần hoặc toàn bộ, nhìn đôi, hoặc khó khăn trong việc nhận thức không gian.
• Đau: Đau mãn tính, bao gồm đau đầu, đau cơ và đau khớp.
• Trầm cảm: Tâm trạng buồn bã, mất hứng thú trong các hoạt động thường ngày, mệt mỏi và khó ngủ.
• Rối loạn nuốt (Dysphagia): Khó khăn trong việc nuốt, có thể dẫn đến sặc và viêm phổi.
• Vấn đề về kiểm soát bàng quang và ruột: Mất kiểm soát bàng quang hoặc ruột.

Phục hồi chức năng sau Đột quỵ

Phục hồi chức năng sau đột quỵ đóng vai trò quan trọng trong việc giúp bệnh nhân lấy lại các chức năng bị mất và cải thiện chất lượng cuộc sống. Các chương trình phục hồi chức năng thường bao gồm:

• Vật lý trị liệu: Giúp cải thiện sức mạnh, sự linh hoạt, thăng bằng và khả năng di chuyển.
• Ngôn ngữ trị liệu: Hỗ trợ bệnh nhân cải thiện khả năng giao tiếp, nói, đọc và viết.
• Trị liệu nghề nghiệp: Giúp bệnh nhân học lại các kỹ năng cần thiết cho cuộc sống hàng ngày, chẳng hạn như ăn mặc, tắm rửa và nấu ăn.
• Tâm lý trị liệu: Hỗ trợ bệnh nhân đối phó với những thay đổi về cảm xúc và tâm lý sau đột quỵ.

Nghiên cứu và Phát triển

Nghiên cứu liên tục được tiến hành để tìm ra các phương pháp điều trị đột quỵ mới và hiệu quả hơn. Các lĩnh vực nghiên cứu bao gồm các loại thuốc mới, liệu pháp tế bào gốc, và các kỹ thuật phục hồi chức năng tiên tiến.

• National Institute of Neurological Disorders and Stroke (NINDS): www.ninds.nih.gov
• American Stroke Association: www.stroke.org
• World Stroke Organization: www.world-stroke.org

Câu hỏi và Giải đáp

Ngoài các yếu tố nguy cơ đã biết như huyết áp cao và hút thuốc, còn yếu tố nào khác có thể làm tăng nguy cơ đột quỵ?

Trả lời: Một số yếu tố nguy cơ ít được biết đến hơn bao gồm: tiền sử gia đình bị đột quỵ, mức homocysteine cao, sử dụng ma túy bất hợp pháp (đặc biệt là cocaine và amphetamine), các bệnh lý viêm nhiễm như viêm khớp dạng thấp và lupus ban đỏ hệ thống, rối loạn giấc ngủ như ngưng thở khi ngủ, và stress mãn tính.

Đột quỵ “câm” là gì và tại sao nó lại nguy hiểm?

Trả lời: Đột quỵ “câm” là những cơn đột quỵ nhỏ gây tổn thương não nhưng không gây ra các triệu chứng rõ ràng. Mặc dù không có triệu chứng dễ nhận biết, những đột quỵ này vẫn có thể gây ra tổn thương não tích lũy theo thời gian, làm tăng nguy cơ bị đột quỵ lớn hơn và suy giảm nhận thức.

Làm thế nào để phân biệt giữa cơn thiếu máu não thoáng qua (TIA) và đột quỵ?

Trả lời: Cả TIA và đột quỵ đều có các triệu chứng tương tự, như yếu mặt, tê tay, và khó nói. Tuy nhiên, triệu chứng của TIA thường biến mất trong vòng vài phút đến một giờ, trong khi triệu chứng của đột quỵ kéo dài hơn và có thể gây ra tổn thương não vĩnh viễn. Mặc dù triệu chứng biến mất, TIA vẫn cần được coi là một trường hợp cấp cứu y tế vì nó là dấu hiệu cảnh báo nguy cơ đột quỵ trong tương lai.

Liệu pháp tế bào gốc có triển vọng như thế nào trong việc điều trị đột quỵ?

Trả lời: Liệu pháp tế bào gốc đang được nghiên cứu như một phương pháp điều trị tiềm năng cho đột quỵ. Các nghiên cứu sơ bộ cho thấy tế bào gốc có thể giúp tái tạo mô não bị tổn thương và cải thiện chức năng thần kinh sau đột quỵ. Tuy nhiên, cần thêm nhiều nghiên cứu để xác định tính hiệu quả và an toàn của liệu pháp này.

Ngoài phục hồi chức năng truyền thống, còn có những phương pháp hỗ trợ nào khác cho bệnh nhân sau đột quỵ?

Trả lời: Bên cạnh vật lý trị liệu, ngôn ngữ trị liệu và trị liệu nghề nghiệp, bệnh nhân sau đột quỵ có thể được hưởng lợi từ các phương pháp hỗ trợ khác như châm cứu, yoga, thiền, liệu pháp âm nhạc, nhóm hỗ trợ và các liệu pháp bổ sung khác. Những phương pháp này có thể giúp cải thiện tâm trạng, giảm stress, và tăng cường chất lượng cuộc sống tổng thể.