HIV/AIDS (Human Immunodeficiency Virus / Acquired Immunodeficiency Syndrome)

HIV (Human Immunodeficiency Virus – Virus suy giảm miễn dịch ở người)

HIV là một retrovirus, nghĩa là nó sử dụng RNA làm vật liệu di truyền và một enzyme gọi là reverse transcriptase để sao chép RNA thành DNA, sau đó tích hợp vào DNA của tế bào chủ. Quá trình này cho phép virus nhân lên và lây nhiễm sang các tế bào khác. Có hai loại HIV chính là HIV-1 và HIV-2, trong đó HIV-1 phổ biến hơn và dễ lây truyền hơn.

HIV lây truyền qua tiếp xúc với một số dịch cơ thể nhất định của người nhiễm HIV, bao gồm máu, tinh dịch, dịch âm đạo và sữa mẹ. Các con đường lây truyền phổ biến nhất bao gồm: quan hệ tình dục không an toàn (âm đạo, hậu môn và bằng miệng), dùng chung kim tiêm hoặc dụng cụ tiêm chích ma túy, từ mẹ sang con trong quá trình mang thai, sinh nở hoặc cho con bú.

Điều quan trọng cần lưu ý là HIV không lây truyền qua tiếp xúc thông thường như bắt tay, ôm, dùng chung đồ dùng cá nhân (như chén, dĩa, cốc), ho, hắt hơi, muỗi đốt hay qua không khí.

AIDS (Acquired Immunodeficiency Syndrome – Hội chứng suy giảm miễn dịch mắc phải)

AIDS là giai đoạn muộn của nhiễm HIV, khi hệ thống miễn dịch bị tổn hại nghiêm trọng. Điều này xảy ra khi số lượng tế bào T CD4+ giảm xuống dưới một mức nhất định (dưới 200 tế bào/mm$^3$ máu) hoặc khi xuất hiện một số bệnh nhiễm trùng cơ hội nhất định. Lúc này, cơ thể mất khả năng chống lại các bệnh nhiễm trùng và ung thư, khiến người bệnh dễ bị mắc các bệnh nguy hiểm đến tính mạng.

Không phải tất cả những người nhiễm HIV đều phát triển thành AIDS. Với điều trị bằng thuốc kháng virus (ARV), nhiều người nhiễm HIV có thể sống khỏe mạnh trong nhiều năm, có tuổi thọ tương đương người không nhiễm HIV và ngăn ngừa sự tiến triển thành AIDS. Điều trị ARV giúp ức chế sự nhân lên của virus, duy trì số lượng tế bào T CD4+ và giảm nguy cơ lây truyền HIV.

Các giai đoạn của nhiễm HIV

Nhiễm HIV thường trải qua các giai đoạn sau:

• Giai đoạn cấp tính: Xảy ra trong vài tuần đầu tiên sau khi nhiễm HIV. Một số người có thể gặp các triệu chứng giống như cúm, chẳng hạn như sốt, đau đầu, đau họng, nổi ban, mệt mỏi, sưng hạch bạch huyết. Tuy nhiên, nhiều người khác có thể không có triệu chứng. Đây là giai đoạn virus nhân lên rất nhanh và có khả năng lây nhiễm cao.
• Giai đoạn tiềm ẩn lâm sàng: Virus vẫn hoạt động nhưng sinh sản ở mức độ thấp hơn. Giai đoạn này có thể kéo dài nhiều năm (trung bình 10 năm nếu không điều trị) mà không có triệu chứng rõ ràng. Tuy nhiên, virus vẫn tiếp tục tấn công hệ miễn dịch.
• Giai đoạn triệu chứng: Khi số lượng tế bào T CD4+ giảm xuống, các triệu chứng bắt đầu xuất hiện, chẳng hạn như sưng hạch bạch huyết, sốt, sụt cân, tiêu chảy, mệt mỏi, nhiễm trùng da và niêm mạc.
• AIDS: Giai đoạn cuối của nhiễm HIV, khi hệ thống miễn dịch bị tổn hại nghiêm trọng và cơ thể dễ bị nhiễm trùng cơ hội (như viêm phổi do Pneumocystis jirovecii, nhiễm trùng nấm Candida) và một số loại ung thư (như sarcoma Kaposi).

Phương pháp điều trị

Hiện nay chưa có thuốc chữa khỏi HIV/AIDS. Tuy nhiên, thuốc kháng virus (ARV) có thể làm giảm đáng kể lượng virus trong cơ thể, giúp ngăn chặn sự tiến triển của bệnh, cải thiện chất lượng cuộc sống của người nhiễm HIV và kéo dài tuổi thọ. Việc điều trị ARV sớm và liên tục là rất quan trọng để kiểm soát virus và ngăn ngừa lây truyền. Việc tuân thủ điều trị ARV nghiêm ngặt là yếu tố quyết định thành công của điều trị.

Phòng ngừa

Phòng ngừa HIV tập trung vào việc ngăn chặn sự lây truyền virus. Một số biện pháp phòng ngừa quan trọng bao gồm:

• Sử dụng bao cao su đúng cách khi quan hệ tình dục: Bao cao su là một biện pháp phòng ngừa HIV hiệu quả khi được sử dụng đúng cách trong mỗi lần quan hệ tình dục (âm đạo, hậu môn và bằng miệng).
• Không dùng chung kim tiêm: Dùng chung kim tiêm là một trong những con đường lây truyền HIV phổ biến nhất. Luôn sử dụng kim tiêm mới, vô trùng.
• Xét nghiệm HIV định kỳ: Biết được tình trạng nhiễm HIV của mình là rất quan trọng để có thể điều trị kịp thời và ngăn ngừa lây truyền.
• Điều trị dự phòng trước phơi nhiễm (PrEP): PrEP là một loại thuốc được sử dụng hàng ngày để ngăn ngừa nhiễm HIV ở những người có nguy cơ cao.
• Điều trị dự phòng sau phơi nhiễm (PEP): PEP là một liệu trình thuốc kháng virus được sử dụng sau khi có thể đã tiếp xúc với HIV để giảm nguy cơ nhiễm trùng. Cần bắt đầu PEP càng sớm càng tốt, tốt nhất là trong vòng 72 giờ sau khi phơi nhiễm.

Kết luận

HIV/AIDS là một vấn đề sức khỏe toàn cầu nghiêm trọng. Hiểu biết về HIV/AIDS, cách thức lây truyền và các biện pháp phòng ngừa là rất quan trọng để bảo vệ bản thân và cộng đồng. Việc xét nghiệm HIV định kỳ và điều trị sớm là chìa khóa để kiểm soát virus và sống khỏe mạnh với HIV.

Các xét nghiệm HIV

Có nhiều loại xét nghiệm khác nhau để chẩn đoán nhiễm HIV. Một số xét nghiệm phát hiện kháng thể kháng HIV, trong khi những xét nghiệm khác phát hiện chính virus hoặc các thành phần của virus. Xét nghiệm kháng thể thường là bước đầu tiên trong quá trình chẩn đoán. Nếu kết quả xét nghiệm kháng thể là dương tính, cần thực hiện thêm các xét nghiệm khác để xác nhận chẩn đoán, ví dụ như xét nghiệm RNA của HIV.

Ảnh hưởng của HIV đến các nhóm dân cư khác nhau

HIV/AIDS ảnh hưởng đến mọi người thuộc mọi tầng lớp xã hội, nhưng một số nhóm dân cư có nguy cơ nhiễm HIV cao hơn, bao gồm:

• Nam quan hệ tình dục đồng giới.
• Người tiêm chích ma túy.
• Người hành nghề mại dâm.
• Trẻ em sinh ra từ mẹ nhiễm HIV.

Những hiểu lầm về HIV/AIDS

Vẫn còn nhiều hiểu lầm về HIV/AIDS. Điều quan trọng là phải hiểu rõ sự thật về HIV/AIDS để tránh kỳ thị và phân biệt đối xử đối với những người nhiễm HIV. HIV không lây truyền qua tiếp xúc thông thường.

Tác động xã hội của HIV/AIDS

HIV/AIDS không chỉ là một vấn đề sức khỏe mà còn là một vấn đề xã hội. Bệnh có thể gây ra sự kỳ thị và phân biệt đối xử, cũng như tác động đến kinh tế và phát triển xã hội.

Nghiên cứu HIV/AIDS

Các nhà khoa học đang tiếp tục nghiên cứu để tìm ra vắc-xin và phương pháp chữa trị HIV/AIDS. Đã có những tiến bộ đáng kể trong điều trị HIV, giúp kéo dài tuổi thọ và cải thiện chất lượng cuộc sống của những người nhiễm HIV. Mặc dù chưa có thuốc chữa khỏi hoàn toàn, nhưng với điều trị ARV, người nhiễm HIV có thể sống khỏe mạnh và có cuộc sống bình thường.

• Tổ chức Y tế Thế giới (WHO): www.who.int/hiv/en/
• Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC): www.cdc.gov/hiv/
• UNAIDS: www.unaids.org

Câu hỏi và Giải đáp

Ngoài các con đường lây truyền chính (quan hệ tình dục không an toàn, dùng chung kim tiêm, lây truyền từ mẹ sang con), còn có những con đường lây truyền HIV nào khác, mặc dù ít phổ biến hơn?

Trả lời: Một số con đường lây truyền HIV ít phổ biến hơn bao gồm: tiếp xúc với vết thương hở, truyền máu (mặc dù rất hiếm gặp ở các nước phát triển do quy trình sàng lọc máu nghiêm ngặt), ghép tạng hoặc mô, và bị vật sắc nhọn nhiễm HIV đâm vào.

Tải lượng virus là gì và tại sao nó quan trọng trong việc quản lý và điều trị HIV?

Trả lời: Tải lượng virus là lượng HIV trong máu. Nó được đo bằng số lượng bản sao RNA của HIV trên mỗi mililit máu (bản sao/ml). Tải lượng virus thấp cho thấy việc điều trị ARV đang hiệu quả và làm giảm nguy cơ tiến triển thành AIDS cũng như lây truyền HIV cho người khác. Mục tiêu của điều trị ARV là đạt được tải lượng virus “không phát hiện được”, nghĩa là lượng virus quá thấp để các xét nghiệm tiêu chuẩn có thể đo lường được.

Điều trị dự phòng trước phơi nhiễm (PrEP) là gì và ai nên sử dụng nó?

Trả lời: PrEP là một loại thuốc mà những người có nguy cơ cao nhiễm HIV dùng hàng ngày để ngăn ngừa nhiễm trùng. Nó rất hiệu quả trong việc giảm nguy cơ nhiễm HIV qua đường tình dục và tiêm chích ma túy. Những người nên cân nhắc sử dụng PrEP bao gồm những người có bạn tình nhiễm HIV, những người tiêm chích ma túy, và những người có quan hệ tình dục không an toàn thường xuyên với nhiều bạn tình mà không biết rõ tình trạng HIV của họ.

Sự khác biệt giữa xét nghiệm kháng thể HIV và xét nghiệm kháng nguyên/kháng thể HIV là gì?

Trả lời: Xét nghiệm kháng thể phát hiện kháng thể mà cơ thể tạo ra để chống lại HIV. Xét nghiệm kháng nguyên/kháng thể phát hiện cả kháng thể HIV và p24, một loại protein của HIV. Xét nghiệm kháng nguyên/kháng thể có thể phát hiện nhiễm HIV sớm hơn xét nghiệm kháng thể vì kháng nguyên p24 xuất hiện trong máu trước khi kháng thể được tạo ra.

Tại sao việc xóa bỏ kỳ thị liên quan đến HIV/AIDS lại quan trọng?

Trả lời: Kỳ thị liên quan đến HIV/AIDS có thể ngăn cản mọi người đi xét nghiệm, tìm kiếm điều trị và tiết lộ tình trạng HIV của họ. Nó cũng có thể dẫn đến phân biệt đối xử và cô lập xã hội. Xóa bỏ kỳ thị là rất quan trọng để đảm bảo rằng tất cả mọi người đều có thể tiếp cận các dịch vụ phòng ngừa, chăm sóc và điều trị HIV mà họ cần, đồng thời sống một cuộc sống khỏe mạnh và viên mãn.