Liệu pháp giải mẫn cảm (Desensitization / Allergen Immunotherapy)

Nguyên lý hoạt động

Liệu pháp giải mẫn cảm hoạt động dựa trên nguyên tắc điều chỉnh phản ứng miễn dịch của cơ thể đối với chất gây dị ứng. Bình thường, khi một người bị dị ứng tiếp xúc với chất gây dị ứng, hệ miễn dịch của họ tạo ra một loại kháng thể gọi là IgE. IgE gắn vào các tế bào mast (mast cells), gây ra giải phóng histamine và các chất trung gian hóa học khác, dẫn đến các triệu chứng dị ứng như hắt hơi, sổ mũi, ngứa ngáy và khó thở.

Liệu pháp giải mẫn cảm giúp chuyển đổi phản ứng miễn dịch từ sản xuất IgE sang sản xuất IgG. IgG là một loại kháng thể “chặn” có thể ngăn chặn IgE liên kết với các tế bào mast, do đó ngăn chặn việc giải phóng histamine và các chất trung gian gây viêm khác. Ngoài ra, liệu pháp này cũng có thể làm giảm số lượng các tế bào viêm tại vị trí phản ứng dị ứng, bao gồm cả các tế bào eosinophil và basophil. Việc giảm các tế bào này góp phần làm giảm viêm và các triệu chứng dị ứng.

Các loại liệu pháp giải mẫn cảm

Có hai loại liệu pháp giải mẫn cảm chính:

• Liệu pháp tiêm dưới da (SCIT): Đây là phương pháp truyền thống, liên quan đến việc tiêm các chất chiết xuất dị ứng pha loãng vào dưới da, thường là ở cánh tay. Liều lượng ban đầu rất thấp và tăng dần theo thời gian. Liệu pháp này thường kéo dài vài năm.
• Liệu pháp miễn dịch dưới lưỡi (SLIT): Phương pháp này liên quan đến việc đặt một viên thuốc hoặc dung dịch chứa chất chiết xuất dị ứng dưới lưỡi trong một thời gian ngắn, sau đó nuốt. Liệu pháp này có thể được thực hiện tại nhà và thường được coi là thuận tiện hơn so với SCIT.

Các chất gây dị ứng được điều trị

Liệu pháp giải mẫn cảm có thể được sử dụng để điều trị dị ứng với nhiều loại chất gây dị ứng khác nhau, bao gồm:

• Phấn hoa (cỏ, cây, cỏ dại)
• Mạt bụi nhà
• Vảy da động vật (mèo, chó)
• Nấm mốc
• Nọc côn trùng (ong, ong bắp cày)

Hiệu quả và lợi ích

Liệu pháp giải mẫn cảm đã được chứng minh là có hiệu quả trong việc giảm các triệu chứng dị ứng và nhu cầu sử dụng thuốc. Lợi ích của liệu pháp này có thể kéo dài nhiều năm sau khi ngừng điều trị. Ở trẻ em, nó có thể giúp ngăn ngừa sự phát triển của các bệnh dị ứng mới, ví dụ như hen suyễn. Hơn nữa, liệu pháp giải mẫn cảm có thể cải thiện chất lượng cuộc sống tổng thể bằng cách giảm các triệu chứng khó chịu và hạn chế sự ảnh hưởng của dị ứng đến các hoạt động hàng ngày.

Tác dụng phụ

Liệu pháp giải mẫn cảm nói chung là an toàn, nhưng có thể gây ra một số tác dụng phụ, bao gồm:

• Phản ứng tại chỗ tiêm (sưng, đỏ, ngứa)
• Các triệu chứng dị ứng nhẹ (hắt hơi, sổ mũi)
• Trong một số ít trường hợp, có thể xảy ra phản ứng dị ứng nghiêm trọng (sốc phản vệ). Vì vậy, việc điều trị nên được thực hiện dưới sự giám sát của một bác sĩ chuyên khoa dị ứng.

Kết luận

Liệu pháp giải mẫn cảm là một lựa chọn điều trị hiệu quả cho nhiều loại dị ứng. Nó có thể giúp giảm đáng kể các triệu chứng dị ứng, cải thiện chất lượng cuộc sống và giảm nhu cầu sử dụng thuốc. Tuy nhiên, cần thảo luận với bác sĩ chuyên khoa dị ứng để xác định xem liệu pháp này có phù hợp với bạn hay không.

Đối tượng phù hợp với liệu pháp giải mẫn cảm

Liệu pháp giải mẫn cảm thường được khuyến cáo cho những người bị dị ứng mức độ vừa đến nặng, những người có triệu chứng không được kiểm soát tốt bằng thuốc, hoặc những người muốn giảm sự phụ thuộc vào thuốc. Một số yếu tố cần xem xét khi quyết định liệu pháp này có phù hợp hay không bao gồm:

• Loại và mức độ nghiêm trọng của dị ứng: Liệu pháp giải mẫn cảm hiệu quả nhất đối với dị ứng IgE-mediated, chẳng hạn như dị ứng phấn hoa, mạt bụi, vảy da động vật và nọc côn trùng.
• Tuổi: Liệu pháp này có thể được sử dụng cho cả trẻ em và người lớn.
• Sức khỏe tổng quát: Những người mắc một số bệnh lý nhất định, chẳng hạn như hen suyễn nặng hoặc bệnh tim mạch, có thể không phải là ứng cử viên phù hợp cho liệu pháp này.
• Khả năng tuân thủ điều trị: Liệu pháp giải mẫn cảm đòi hỏi cam kết dài hạn, vì vậy điều quan trọng là bệnh nhân phải sẵn sàng tuân thủ lịch trình điều trị.

Quy trình thực hiện liệu pháp giải mẫn cảm

Quy trình thực hiện liệu pháp giải mẫn cảm thường bao gồm các bước sau:

1. Xét nghiệm dị ứng: Bác sĩ sẽ thực hiện các xét nghiệm dị ứng da hoặc xét nghiệm máu để xác định chính xác chất gây dị ứng mà bạn bị dị ứng.
2. Xây dựng liệu trình điều trị: Dựa trên kết quả xét nghiệm dị ứng, bác sĩ sẽ xây dựng một liệu trình điều trị cá nhân hóa, bao gồm loại chất chiết xuất dị ứng, liều lượng và tần suất tiêm hoặc dùng thuốc.
3. Giai đoạn khởi đầu: Trong giai đoạn này, bạn sẽ nhận được liều lượng chất gây dị ứng tăng dần cho đến khi đạt được liều duy trì. Giai đoạn này thường kéo dài vài tháng.
4. Giai đoạn duy trì: Sau khi đạt được liều duy trì, bạn sẽ tiếp tục nhận được liều này đều đặn, thường là hàng tuần hoặc hàng tháng, trong khoảng 3-5 năm.
5. Theo dõi: Trong suốt quá trình điều trị, bác sĩ sẽ theo dõi chặt chẽ các phản ứng của bạn và điều chỉnh liều lượng nếu cần thiết.

Các phương pháp điều trị dị ứng khác

Ngoài liệu pháp giải mẫn cảm, còn có một số phương pháp điều trị dị ứng khác, bao gồm:

• Thuốc kháng histamine: Giúp giảm các triệu chứng như ngứa, hắt hơi và sổ mũi.
• Corticosteroid: Giúp giảm viêm.
• Thuốc thông mũi: Giúp giảm nghẹt mũi.
• Tránh tiếp xúc với chất gây dị ứng: Đây là phương pháp quan trọng nhất để kiểm soát dị ứng.

• World Allergy Organization. (2020). WAO White Book on Allergy: Update 2013.
• American Academy of Allergy, Asthma & Immunology. (n.d.). Allergy shots (immunotherapy).
• National Institute of Allergy and Infectious Diseases. (n.d.). Allergy immunotherapy.

Câu hỏi và Giải đáp

Liệu pháp giải mẫn cảm có hiệu quả như thế nào trong việc điều trị dị ứng lâu dài?

Trả lời: Liệu pháp giải mẫn cảm không phải là cách chữa khỏi hoàn toàn dị ứng, nhưng nó có thể làm giảm đáng kể các triệu chứng và nhu cầu sử dụng thuốc trong nhiều năm, thậm chí sau khi ngừng điều trị. Nhiều nghiên cứu cho thấy hiệu quả lâu dài của liệu pháp này, giúp cải thiện chất lượng cuộc sống cho bệnh nhân dị ứng.

Có những rủi ro nào liên quan đến liệu pháp giải mẫn cảm, và làm thế nào để giảm thiểu những rủi ro đó?

Trả lời: Rủi ro phổ biến nhất là phản ứng tại chỗ tiêm như sưng, đỏ, ngứa. Ít gặp hơn, nhưng nghiêm trọng hơn là phản ứng toàn thân như khó thở, nổi mề đay, thậm chí sốc phản vệ. Để giảm thiểu rủi ro, việc điều trị phải được thực hiện dưới sự giám sát của bác sĩ chuyên khoa dị ứng, người sẽ theo dõi chặt chẽ phản ứng của bạn và điều chỉnh liều lượng khi cần thiết. Sau mỗi lần tiêm, bệnh nhân cần được theo dõi tại phòng khám trong khoảng 30 phút.

Làm thế nào để biết liệu pháp giải mẫn cảm có phù hợp với tôi?

Trả lời: Việc quyết định liệu pháp giải mẫn cảm có phù hợp với bạn hay không cần dựa trên nhiều yếu tố, bao gồm loại và mức độ nghiêm trọng của dị ứng, tuổi tác, sức khỏe tổng quát và khả năng tuân thủ điều trị. Bác sĩ chuyên khoa dị ứng sẽ đánh giá tình trạng của bạn và tư vấn liệu pháp phù hợp nhất.

Thời gian điều trị liệu pháp giải mẫn cảm kéo dài bao lâu?

Trả lời: Liệu pháp giải mẫn cảm thường kéo dài từ 3 đến 5 năm. Giai đoạn khởi đầu, khi liều lượng được tăng dần, thường mất vài tháng. Sau đó là giai đoạn duy trì, với liều lượng ổn định, kéo dài trong vài năm.

Ngoài liệu pháp giải mẫn cảm, còn có những phương pháp điều trị dị ứng nào khác?

Trả lời: Có nhiều phương pháp điều trị dị ứng khác nhau, bao gồm thuốc kháng histamine, corticosteroid, thuốc thông mũi, và quan trọng nhất là tránh tiếp xúc với chất gây dị ứng. Tùy thuộc vào tình trạng dị ứng của bạn, bác sĩ có thể đề xuất một hoặc kết hợp nhiều phương pháp điều trị khác nhau.