Cơ chế
Không giống như dị ứng thực sự, phản ứng giả dị ứng thuốc không yêu cầu giai đoạn mẫn cảm trước đó. Cơ chế chính xác của các phản ứng này rất đa dạng và vẫn chưa được hiểu rõ hoàn toàn. Một số cơ chế được đề xuất bao gồm:
- Kích hoạt trực tiếp tế bào mast và basophil: Một số thuốc, như thuốc cản quang có chứa iod, opioid và vancomycin, có thể trực tiếp kích hoạt tế bào mast và basophil giải phóng histamine và các chất trung gian khác mà không cần IgE.
- Đường dẫn arachidonic acid: Một số thuốc, như aspirin và các thuốc chống viêm không steroid (NSAIDs) khác, ức chế enzyme cyclooxygenase (COX), dẫn đến chuyển hướng chuyển hóa acid arachidonic sang đường dẫn lipoxygenase, tạo ra leukotriene. Leukotriene là chất trung gian gây viêm mạnh có thể gây co thắt phế quản, phù mạch và các triệu chứng khác tương tự như dị ứng.
- Ức chế men kininase II: Ức chế men chuyển đổi angiotensin (ACE inhibitors) ngăn chặn sự phân hủy bradykinin, một peptide gây giãn mạch, tăng tính thấm mạch máu và gây đau. Sự tích tụ bradykinin có thể dẫn đến phù mạch, đặc biệt là vùng mặt và cổ họng.
- Các cơ chế khác: Một số thuốc có thể hoạt hóa bổ thể hoặc trực tiếp kích hoạt các thụ thể trên các tế bào miễn dịch khác.
Triệu chứng
Các triệu chứng của phản ứng giả dị ứng thuốc có thể rất đa dạng và tương tự như phản ứng dị ứng IgE, bao gồm:
- Nổi mề đay (urticaria)
- Ngứa
- Phù mạch (angioedema)
- Khó thở, co thắt phế quản
- Hạ huyết áp
- Sốc phản vệ (trường hợp hiếm gặp)
Chẩn đoán
Chẩn đoán phản ứng giả dị ứng thuốc thường dựa trên tiền sử, triệu chứng lâm sàng và loại trừ dị ứng IgE qua xét nghiệm da hoặc xét nghiệm IgE đặc hiệu trong máu. Tuy nhiên, việc chẩn đoán có thể gặp khó khăn do sự chồng chéo về triệu chứng với dị ứng IgE.
Điều trị
Điều trị phản ứng giả dị ứng thuốc tương tự như điều trị phản ứng dị ứng IgE, bao gồm:
- Ngừng sử dụng thuốc gây phản ứng.
- Kháng histamine: Diphenhydramine, cetirizine, loratadine.
- Corticosteroid: Prednisone, methylprednisolone.
- Adrenaline: Trong trường hợp phản ứng nặng như sốc phản vệ.
Phòng ngừa
Phòng ngừa phản ứng giả dị ứng thuốc tốt nhất là tránh tiếp xúc với thuốc đã gây phản ứng. Trong một số trường hợp, có thể tiến hành giải mẫn cảm với thuốc nếu bắt buộc phải sử dụng. Điều quan trọng là phải thông báo cho các bác sĩ về bất kỳ tiền sử phản ứng thuốc nào.
Lưu ý: Bài viết này chỉ mang tính chất tham khảo và không thay thế cho lời khuyên của chuyên gia y tế. Nếu bạn nghi ngờ mình bị phản ứng giả dị ứng thuốc, hãy tìm kiếm sự chăm sóc y tế ngay lập tức.
Phân biệt giữa phản ứng giả dị ứng và dị ứng thực sự
Việc phân biệt giữa phản ứng giả dị ứng và dị ứng IgE thực sự rất quan trọng để đưa ra phương pháp điều trị và phòng ngừa thích hợp. Bảng sau đây tóm tắt một số điểm khác biệt chính:
| Đặc điểm | Phản ứng giả dị ứng | Dị ứng thực sự (IgE) |
|---|---|---|
| Cơ chế | Kích hoạt trực tiếp tế bào mast/basophil, đường dẫn arachidonic acid, ức chế kininase II | Liên quan đến IgE |
| Mẫn cảm trước đó | Không cần | Cần |
| Liều thuốc | Phụ thuộc vào liều | Không phụ thuộc vào liều (có thể xảy ra với liều rất nhỏ) |
| Xét nghiệm da/IgE đặc hiệu | Âm tính | Dương tính |
| Tiền sử gia đình dị ứng | Không liên quan | Có thể liên quan |
Một số ví dụ về thuốc gây phản ứng giả dị ứng:
- Thuốc cản quang có chứa iod: Được sử dụng trong các xét nghiệm chẩn đoán hình ảnh.
- Opioid: Morphine, codeine, fentanyl.
- Vancomycin: Kháng sinh glycopeptide.
- Aspirin và NSAIDs: Ibuprofen, naproxen.
- Ức chế men chuyển: Captopril, enalapril.
- Thuốc giãn cơ: Atracurium, mivacurium.
- Các chất phụ gia trong thực phẩm và thuốc: Tartrazine (màu thực phẩm vàng số 5), benzoate, sulphite.
Vai trò của histamine và các chất trung gian khác
Histamine là chất trung gian chính gây ra các triệu chứng trong cả phản ứng giả dị ứng và dị ứng IgE. Việc giải phóng histamine từ tế bào mast và basophil dẫn đến giãn mạch, tăng tính thấm mạch máu và co thắt cơ trơn, gây ra các triệu chứng như nổi mề đay, ngứa, phù mạch và khó thở. Ngoài histamine, các chất trung gian khác như leukotriene, prostaglandin, bradykinin và tryptase cũng đóng vai trò trong các phản ứng này.
Nghiên cứu trong tương lai
Nghiên cứu sâu hơn về cơ chế chính xác của phản ứng giả dị ứng thuốc là cần thiết để phát triển các phương pháp chẩn đoán và điều trị hiệu quả hơn. Việc xác định các yếu tố nguy cơ và các dấu ấn sinh học đặc hiệu cũng sẽ giúp cải thiện việc quản lý bệnh nhân có nguy cơ phản ứng giả dị ứng.
[/custom_textbox]