Nguyên nhân gây phù mạch
Phù mạch thường do phản ứng dị ứng gây ra, nhưng cũng có thể do các yếu tố khác gây nên. Dưới đây là một số nguyên nhân phổ biến:
- Phản ứng dị ứng: Tiếp xúc với chất gây dị ứng như thực phẩm (đặc biệt là đậu phộng, trứng, sữa, hải sản), thuốc (như penicillin, aspirin, ibuprofen), côn trùng đốt, mạt bụi hoặc phấn hoa có thể kích hoạt phản ứng dị ứng dẫn đến phù mạch. Cơ chế này liên quan đến việc giải phóng histamine và các chất trung gian hóa học khác.
- Phù mạch di truyền: Đây là dạng phù mạch hiếm gặp do thiếu hụt hoặc rối loạn chức năng của một loại protein gọi là C1 inhibitor. Tình trạng này có tính chất di truyền và có thể gây ra các đợt sưng đột ngột và không thể đoán trước.
- Phù mạch mắc phải: Tương tự như phù mạch di truyền, dạng này cũng liên quan đến sự thiếu hụt hoặc rối loạn chức năng của C1 inhibitor, nhưng không phải do di truyền mà thường liên quan đến các bệnh lý khác như ung thư hạch hoặc bệnh tự miễn.
- Phù mạch do thuốc ức chế men chuyển: Một số loại thuốc được sử dụng để điều trị huyết áp cao, chẳng hạn như enalapril và lisinopril, có thể gây ra phù mạch như một tác dụng phụ. Cơ chế chính xác chưa được hiểu rõ hoàn toàn nhưng được cho là liên quan đến sự tích tụ bradykinin.
- Các yếu tố khác: Stress, nhiễm trùng, chấn thương, thay đổi nhiệt độ đột ngột và một số bệnh lý khác cũng có thể góp phần gây ra phù mạch.
Triệu chứng của phù mạch
Các triệu chứng của phù mạch có thể khác nhau tùy thuộc vào nguyên nhân và vị trí bị ảnh hưởng. Một số triệu chứng phổ biến bao gồm:
- Sưng tấy dưới da: Thường không ngứa, có thể có màu da hoặc hơi đỏ.
- Sưng ở mặt, môi, lưỡi, họng, bàn tay, bàn chân và bộ phận sinh dục.
- Đau bụng, buồn nôn, nôn: Nếu phù mạch ảnh hưởng đến đường tiêu hóa.
- Khó thở, khàn giọng: Nếu phù mạch ảnh hưởng đến đường hô hấp.
Chẩn đoán phù mạch
Chẩn đoán phù mạch dựa trên tiền sử bệnh, khám lâm sàng và một số xét nghiệm bổ sung như xét nghiệm máu để đánh giá nồng độ C1 inhibitor hoặc các chất trung gian gây dị ứng.
Điều trị phù mạch
Điều trị phù mạch phụ thuộc vào nguyên nhân và mức độ nghiêm trọng của triệu chứng. Một số phương pháp điều trị phổ biến bao gồm:
- Thuốc kháng histamine: Để giảm sưng và ngứa trong trường hợp phù mạch do dị ứng.
- Corticosteroid: Để giảm viêm và sưng.
- Epinephrine: Trong trường hợp phù mạch nghiêm trọng ảnh hưởng đến đường hô hấp.
- Thuốc ức chế C1 esterase: Cho phù mạch di truyền hoặc mắc phải.
- Ngừng sử dụng thuốc gây phù mạch: Nếu phù mạch là do tác dụng phụ của thuốc.
Phòng ngừa phù mạch
- Tránh tiếp xúc với chất gây dị ứng: Nếu bạn biết mình bị dị ứng với chất nào đó, hãy cố gắng tránh tiếp xúc với nó.
- Mang theo thuốc epinephrine: Nếu bạn có tiền sử phù mạch nghiêm trọng, hãy luôn mang theo thuốc epinephrine tự tiêm.
- Thông báo cho bác sĩ về tiền sử dị ứng: Khi đi khám bệnh, hãy thông báo cho bác sĩ về tiền sử dị ứng của bạn.
Lưu ý: Bài viết này chỉ mang tính chất tham khảo và không thay thế cho lời khuyên của bác sĩ. Nếu bạn nghi ngờ mình bị phù mạch, hãy đến gặp bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.
Biến chứng của phù mạch
Mặc dù đa số trường hợp phù mạch không gây nguy hiểm đến tính mạng, nhưng đôi khi nó có thể dẫn đến biến chứng nghiêm trọng, đặc biệt nếu ảnh hưởng đến đường hô hấp. Phù mạch đường hô hấp có thể gây khó thở, khàn tiếng và thậm chí là ngạt thở. Nếu không được điều trị kịp thời, có thể dẫn đến tử vong. Phù mạch đường tiêu hóa có thể gây đau bụng dữ dội, buồn nôn, nôn mửa và khó khăn trong việc ăn uống.
Phù mạch và mày đay
Phù mạch và mày đay thường đi kèm với nhau, nhưng cũng có thể xuất hiện riêng lẻ. Cả hai đều là phản ứng của hệ miễn dịch đối với chất gây dị ứng hoặc các kích thích khác. Mày đay biểu hiện bằng các nốt sẩn ngứa, nổi lên trên bề mặt da, trong khi phù mạch ảnh hưởng đến các lớp sâu hơn của da và niêm mạc.
Sự khác nhau giữa phù mạch dị ứng và phù mạch di truyền/mắc phải
- Phù mạch dị ứng: Thường xuất hiện nhanh chóng sau khi tiếp xúc với chất gây dị ứng và thường kèm theo các triệu chứng dị ứng khác như ngứa, hắt hơi, sổ mũi.
- Phù mạch di truyền/mắc phải: Các đợt sưng có thể xuất hiện tự phát hoặc do các yếu tố kích hoạt như stress, chấn thương hoặc nhiễm trùng. Sưng thường kéo dài hơn so với phù mạch dị ứng.
Khi nào cần gặp bác sĩ?
Bạn nên đến gặp bác sĩ ngay lập tức nếu gặp bất kỳ triệu chứng nào sau đây:
- Khó thở hoặc nuốt.
- Sưng mặt, môi, lưỡi hoặc họng.
- Khàn giọng.
- Đau bụng dữ dội.
- Chóng mặt hoặc ngất xỉu.
Sống chung với phù mạch
Nếu bạn được chẩn đoán mắc phù mạch, việc hiểu rõ tình trạng của mình và tuân thủ phác đồ điều trị của bác sĩ là rất quan trọng. Dưới đây là một số lời khuyên giúp bạn sống chung với phù mạch:
- Học cách nhận biết các dấu hiệu và triệu chứng sớm của phù mạch.
- Luôn mang theo thuốc được kê đơn, chẳng hạn như thuốc kháng histamine hoặc epinephrine tự tiêm.
- Tránh các yếu tố kích hoạt nếu có thể.
- Đeo vòng tay y tế để thông báo cho người khác về tình trạng của bạn trong trường hợp khẩn cấp.
- Thường xuyên tái khám bác sĩ để theo dõi và điều chỉnh phác đồ điều trị nếu cần thiết.