Probiotic (Probiotic)

Cơ chế hoạt động

Probiotic tác động lên cơ thể theo nhiều cách khác nhau, bao gồm:

• Cạnh tranh với vi khuẩn gây hại: Probiotic cạnh tranh với các vi khuẩn gây bệnh để giành chỗ bám dính và chất dinh dưỡng trong đường ruột, từ đó ức chế sự phát triển của chúng.
• Sản xuất các chất kháng khuẩn: Một số probiotic sản xuất các chất như bacteriocin, có khả năng tiêu diệt hoặc ức chế sự phát triển của vi khuẩn gây hại.
• Tăng cường chức năng hàng rào ruột: Probiotic giúp củng cố hàng rào ruột, ngăn chặn các chất độc hại và vi khuẩn xâm nhập vào máu.
• Điều hòa hệ miễn dịch: Probiotic tương tác với hệ miễn dịch, giúp tăng cường khả năng phòng vệ của cơ thể. Chúng có thể kích thích sản xuất các tế bào miễn dịch và kháng thể.
• Cải thiện tiêu hóa lactose: Một số probiotic, như *Lactobacillus* và *Bifidobacterium*, có khả năng sản xuất enzyme lactase, giúp tiêu hóa lactose (đường sữa) ở những người không dung nạp lactose.

Các loại probiotic phổ biến

Một số chủng probiotic phổ biến bao gồm:

• *Lactobacillus*: Ví dụ: *L. acidophilus*, *L. rhamnosus*, *L. casei*. Đây là nhóm vi khuẩn được tìm thấy nhiều trong sữa chua và các sản phẩm lên men từ sữa.
• *Bifidobacterium*: Ví dụ: *B. bifidum*, *B. longum*, *B. infantis*. Nhóm này thường cư trú trong ruột già.
• *Saccharomyces boulardii*: Đây là một loại nấm men có lợi ích trong việc điều trị tiêu chảy.

Lợi ích sức khỏe

Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng probiotic có thể mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe, bao gồm:

• Cải thiện các vấn đề tiêu hóa: Probiotic có thể giúp giảm triệu chứng của hội chứng ruột kích thích (IBS), tiêu chảy do kháng sinh, tiêu chảy do nhiễm trùng, táo bón và viêm loét đại tràng.
• Tăng cường hệ miễn dịch: Probiotic có thể giúp giảm nguy cơ mắc các bệnh nhiễm trùng đường hô hấp và cảm lạnh.
• Cải thiện sức khỏe âm đạo: Một số probiotic có thể giúp ngăn ngừa và điều trị các bệnh nhiễm trùng âm đạo.
• Giảm cholesterol: Một số nghiên cứu cho thấy probiotic có thể giúp giảm cholesterol LDL (“xấu”).

Nguồn cung cấp probiotic

Probiotic có thể được bổ sung thông qua:

• Thực phẩm lên men: Sữa chua, kefir, dưa cải bắp, kim chi.
• Thực phẩm bổ sung: Probiotic có sẵn dưới dạng viên nang, viên nén, bột và chất lỏng.

Lưu ý

Mặc dù probiotic thường an toàn cho hầu hết mọi người, nhưng một số người có thể gặp các tác dụng phụ nhẹ như đầy hơi, tiêu chảy hoặc táo bón. Những người có hệ miễn dịch yếu nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng probiotic. Hiệu quả của probiotic có thể khác nhau tùy thuộc vào chủng vi khuẩn và tình trạng sức khỏe của từng người. Việc lựa chọn probiotic phù hợp cần dựa trên nhu cầu và tình trạng sức khỏe cá nhân. Nên tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng để được tư vấn cụ thể.

Prebiotic và Synbiotic

Cần phân biệt Probiotic với Prebiotic và Synbiotic. Prebiotic là những chất xơ không tiêu hóa được, đóng vai trò như “thức ăn” cho probiotic, giúp chúng phát triển mạnh trong đường ruột. Một số prebiotic phổ biến bao gồm inulin, oligofructose và fructooligosaccharides (FOS). Synbiotic là sự kết hợp giữa probiotic và prebiotic, nhằm tối ưu hóa hiệu quả của cả hai. Ví dụ, sữa chua bổ sung inulin vừa cung cấp probiotic (vi khuẩn lactic) vừa cung cấp prebiotic (inulin).

Ứng dụng của Probiotic trong chăn nuôi và nông nghiệp

Ngoài ứng dụng trong chăm sóc sức khỏe con người, probiotic cũng được sử dụng rộng rãi trong chăn nuôi và nông nghiệp. Trong chăn nuôi, probiotic được bổ sung vào thức ăn cho gia súc, gia cầm để cải thiện tiêu hóa, tăng cường hệ miễn dịch, giảm sử dụng kháng sinh và tăng năng suất. Trong nông nghiệp, probiotic được sử dụng để cải thiện chất lượng đất, tăng cường khả năng hấp thụ chất dinh dưỡng của cây trồng và bảo vệ cây trồng khỏi các bệnh hại.

Nghiên cứu về Probiotic

Nghiên cứu về probiotic vẫn đang tiếp tục được tiến hành để hiểu rõ hơn về cơ chế hoạt động, lợi ích và ứng dụng của chúng. Các hướng nghiên cứu hiện nay bao gồm:

• Xác định các chủng probiotic mới: Các nhà khoa học đang tìm kiếm các chủng vi khuẩn mới có lợi cho sức khỏe.
• Nghiên cứu về tác động của probiotic lên các bệnh cụ thể: Nhiều nghiên cứu đang được tiến hành để đánh giá hiệu quả của probiotic trong điều trị các bệnh như bệnh Crohn, viêm loét đại tràng, eczema và dị ứng.
• Phát triển các sản phẩm probiotic mới: Các nhà sản xuất đang phát triển các sản phẩm probiotic mới với khả năng sống sót và ổn định cao hơn.

Những lưu ý khi sử dụng Probiotic

• Lựa chọn sản phẩm chất lượng: Nên chọn sản phẩm probiotic từ các nhà sản xuất uy tín, có ghi rõ chủng vi khuẩn, số lượng vi khuẩn sống và hạn sử dụng.
• Bảo quản đúng cách: Hầu hết probiotic cần được bảo quản lạnh để duy trì hiệu quả.
• Tuân thủ liều lượng khuyến cáo: Không nên sử dụng quá liều lượng khuyến cáo.
• Tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng: Đặc biệt là đối với những người có hệ miễn dịch yếu, phụ nữ mang thai và cho con bú.

• Hill, C., Guarner, F., Reid, G., Gibson, G. R., Merenstein, D. J., Pot, B., … & Sanders, M. E. (2014). Expert consensus document. The International Scientific Association for Probiotics and Prebiotics consensus statement on the scope and appropriate use of the term probiotic. Nature reviews Gastroenterology & hepatology, 11(8), 506-514.
• Sanders, M. E., Guarner, F., Guerrant, R. L., Holt, P. R., Quigley, E. M., Sartor, R. B., … & Calder, P. C. (2013). An update on the use and investigation of probiotics in health and disease. Gut microbes, 4(5), 336-341.
• Markowiak, P., & Śliżewska, K. (2017). Effects of probiotics, prebiotics, and synbiotics on human health. Nutrients, 9(9), 1021.

Câu hỏi và Giải đáp

Ngoài Lactobacillus và Bifidobacterium, còn những loại vi sinh vật nào khác được coi là probiotic?

Trả lời: Ngoài Lactobacillus và Bifidobacterium, một số loại vi sinh vật khác cũng được coi là probiotic, bao gồm Saccharomyces boulardii (một loại nấm men), một số chủng Streptococcus, Enterococcus, và Bacillus. Việc lựa chọn loại probiotic phù hợp phụ thuộc vào mục đích sử dụng và tình trạng sức khỏe cá nhân.

Cơ chế nào giúp probiotic sống sót được trong môi trường axit khắc nghiệt của dạ dày?

Trả lời: Một số probiotic có khả năng chịu đựng độ axit cao của dạ dày nhờ các cơ chế bảo vệ riêng, ví dụ như tạo thành lớp màng sinh học bảo vệ, sản xuất các enzyme trung hòa axit, hoặc thay đổi cấu trúc màng tế bào. Tuy nhiên, không phải tất cả probiotic đều có khả năng sống sót tốt trong dạ dày. Đây là một thách thức trong việc phát triển các sản phẩm probiotic.

Prebiotic ảnh hưởng đến sự phát triển của probiotic như thế nào?

Trả lời: Prebiotic là nguồn thức ăn cho probiotic, giúp chúng sinh trưởng và phát triển mạnh mẽ trong đường ruột. Prebiotic không bị tiêu hóa ở dạ dày và ruột non, mà đến ruột già sẽ được lên men bởi vi khuẩn có lợi, bao gồm cả probiotic. Quá trình lên men này tạo ra các sản phẩm như axit béo chuỗi ngắn (short-chain fatty acids – SCFAs), có lợi cho sức khỏe đường ruột và toàn thân.

Liệu việc sử dụng probiotic lâu dài có gây ra bất kỳ tác dụng phụ nào không?

Trả lời: Đối với hầu hết mọi người, việc sử dụng probiotic lâu dài được coi là an toàn. Tuy nhiên, một số ít người có thể gặp các tác dụng phụ nhẹ như đầy hơi, tiêu chảy hoặc táo bón, đặc biệt là trong giai đoạn đầu sử dụng. Những người có hệ miễn dịch suy yếu nên thận trọng khi sử dụng probiotic và nên tham khảo ý kiến bác sĩ.

Làm thế nào để đánh giá chất lượng của một sản phẩm probiotic?

Trả lời: Để đánh giá chất lượng của một sản phẩm probiotic, cần lưu ý các yếu tố sau: chủng vi khuẩn cụ thể được liệt kê rõ ràng (ví dụ Lactobacillus acidophilus LA-5), số lượng vi khuẩn sống được đảm bảo đến hết hạn sử dụng (thường được ghi là CFU – colony forming units), điều kiện bảo quản (nhiều probiotic cần được bảo quản lạnh), uy tín của nhà sản xuất và các chứng nhận chất lượng.