Thuốc chống Lao (Antitubercular Drugs)

Phân Loại Thuốc Chống Lao

Thuốc chống lao được chia thành hai nhóm chính:

• Thuốc Tuyến Đầu (First-line drugs): Đây là những thuốc được ưu tiên sử dụng do hiệu quả cao và ít tác dụng phụ hơn. Chúng bao gồm:
  • Isoniazid (INH): Cơ chế hoạt động của INH là ức chế tổng hợp mycolic acid, một thành phần thiết yếu của thành tế bào vi khuẩn lao.
  • Rifampicin (RIF): RIF ức chế enzyme RNA polymerase của vi khuẩn lao, ngăn chặn quá trình tổng hợp RNA.
  • Pyrazinamide (PZA): Cơ chế tác động của PZA chưa được hiểu rõ hoàn toàn, nhưng được cho là liên quan đến việc làm giảm pH trong các phagolysosome, nơi vi khuẩn lao cư trú.
  • Ethambutol (EMB): EMB ức chế tổng hợp arabinogalactan, một thành phần khác của thành tế bào vi khuẩn lao.
  • Streptomycin (SM): SM là một aminoglycoside ức chế tổng hợp protein của vi khuẩn lao.
• Thuốc Tuyến Hai (Second-line drugs): Nhóm thuốc này được sử dụng khi vi khuẩn lao kháng thuốc với thuốc tuyến đầu, hoặc khi bệnh nhân không dung nạp được thuốc tuyến đầu. Các thuốc tuyến hai thường có tác dụng phụ nhiều hơn và ít hiệu quả hơn so với thuốc tuyến đầu. Một số ví dụ bao gồm:
  • Fluoroquinolones (ví dụ: levofloxacin, moxifloxacin): Ức chế enzyme DNA gyrase và topoisomerase IV của vi khuẩn.
  • Aminoglycosides tiêm bắp (ví dụ: amikacin, kanamycin): Tương tự streptomycin, ức chế tổng hợp protein.
  • Cycloserine: Ức chế tổng hợp thành tế bào vi khuẩn.
  • Ethionamide: Cơ chế tác động tương tự INH.
  • Para-aminosalicylic acid (PAS): Cơ chế tác động tương tự sulfonamide.
  • Linezolid: Ức chế tổng hợp protein.
  • Bedaquiline: Ức chế ATP synthase của vi khuẩn.
  • Delamanid: Ức chế tổng hợp mycolic acid.
  • Pretomanid: Một nitroimidazole pro-drug.

Phác Đồ Điều Trị

Điều trị lao thường bao gồm sự kết hợp của nhiều loại thuốc chống lao để ngăn ngừa sự phát triển của kháng thuốc. Phác đồ điều trị tiêu chuẩn thường kéo dài 6 tháng và bao gồm 2 tháng điều trị tấn công với 4 loại thuốc tuyến đầu (INH, RIF, PZA, EMB), tiếp theo là 4 tháng điều trị duy trì với INH và RIF. Phác đồ điều trị có thể thay đổi tùy thuộc vào vị trí nhiễm trùng, tình trạng kháng thuốc và các yếu tố khác. Việc tuân thủ phác đồ điều trị đầy đủ là rất quan trọng để đảm bảo tiêu diệt hoàn toàn vi khuẩn lao và ngăn ngừa sự phát triển kháng thuốc.

Tác Dụng Phụ

Thuốc chống lao có thể gây ra nhiều tác dụng phụ, từ nhẹ đến nặng. Một số tác dụng phụ phổ biến bao gồm buồn nôn, nôn, chán ăn, vàng da, ngứa, phát ban, sốt, đau khớp và thay đổi thị lực. Điều quan trọng là phải báo cáo bất kỳ tác dụng phụ nào cho bác sĩ để được tư vấn và xử lý kịp thời. Một số tác dụng phụ có thể được kiểm soát bằng cách điều chỉnh liều hoặc sử dụng thêm các thuốc khác.

Kháng Thuốc

Kháng thuốc là một vấn đề nghiêm trọng trong điều trị lao. Kháng thuốc xảy ra khi vi khuẩn lao phát triển khả năng chống lại một hoặc nhiều loại thuốc chống lao. Điều này có thể do việc sử dụng thuốc không đúng cách, chẳng hạn như bỏ liều hoặc ngừng thuốc quá sớm. Việc điều trị lao kháng thuốc phức tạp hơn và đòi hỏi sử dụng các loại thuốc tuyến hai, thường có nhiều tác dụng phụ hơn và thời gian điều trị kéo dài hơn. Việc tuân thủ phác đồ điều trị và theo dõi chặt chẽ là cực kỳ quan trọng để ngăn ngừa và xử lý tình trạng kháng thuốc.

Kết Luận

Thuốc chống lao đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm soát và điều trị bệnh lao. Việc tuân thủ phác đồ điều trị đầy đủ là rất quan trọng để đảm bảo hiệu quả điều trị và ngăn ngừa sự phát triển của kháng thuốc. Nếu bạn nghi ngờ mình bị lao, hãy đến gặp bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.

Các Xét Nghiệm Chẩn Đoán Lao

Việc chẩn đoán lao dựa trên nhiều yếu tố, bao gồm các triệu chứng lâm sàng, tiền sử tiếp xúc, xét nghiệm hình ảnh và xét nghiệm vi sinh. Một số xét nghiệm chẩn đoán lao phổ biến bao gồm:

• Xét nghiệm da Mantoux (TST): Đây là một xét nghiệm sàng lọc để phát hiện nhiễm trùng lao. Một lượng nhỏ protein tinh khiết (PPD) được tiêm vào da. Phản ứng dương tính được biểu hiện bằng vùng da cứng tại vị trí tiêm sau 48-72 giờ.
• Xét nghiệm máu IGRA (Interferon-Gamma Release Assays): Xét nghiệm này đo lượng interferon-gamma được giải phóng bởi các tế bào bạch cầu khi tiếp xúc với kháng nguyên đặc hiệu của M. tuberculosis.
• Xét nghiệm đờm: Đây là xét nghiệm quan trọng nhất để chẩn đoán lao phổi. Đờm được nhuộm và soi dưới kính hiển vi để tìm vi khuẩn lao. Đờm cũng có thể được nuôi cấy để xác định loài vi khuẩn và kiểm tra tính nhạy cảm với thuốc kháng sinh. Xét nghiệm này được coi là “tiêu chuẩn vàng” để chẩn đoán bệnh lao.
• Xét nghiệm X-quang ngực: X-quang ngực có thể phát hiện các tổn thương ở phổi do lao gây ra.
• Sinh thiết: Trong một số trường hợp, sinh thiết mô có thể được thực hiện để chẩn đoán lao ở các bộ phận khác của cơ thể.

Phòng Ngừa Lao

• Tiêm vắc xin BCG (Bacillus Calmette-Guérin): Vắc xin BCG có hiệu quả trong việc ngăn ngừa các dạng lao nặng ở trẻ em, nhưng hiệu quả bảo vệ ở người lớn còn hạn chế.
• Điều trị dự phòng (Chemoprophylaxis): Điều trị dự phòng được khuyến cáo cho những người có nguy cơ cao phát triển bệnh lao, chẳng hạn như những người tiếp xúc gần với bệnh nhân lao phổi AFB (+), người nhiễm HIV có xét nghiệm Mantoux dương tính, và những người có hệ miễn dịch suy yếu. INH thường được sử dụng cho điều trị dự phòng.
• Kiểm soát lây nhiễm: Bệnh lao lây lan qua đường không khí khi người bệnh ho, hắt hơi hoặc nói chuyện. Các biện pháp kiểm soát lây nhiễm, chẳng hạn như đeo khẩu trang và thông gió tốt, rất quan trọng để ngăn ngừa sự lây lan của bệnh.

Tương Tác Thuốc

Một số thuốc chống lao có thể tương tác với các loại thuốc khác. Điều quan trọng là phải thông báo cho bác sĩ về tất cả các loại thuốc bạn đang sử dụng, bao gồm cả thuốc kê đơn, thuốc không kê đơn và thực phẩm chức năng. Ví dụ, rifampicin có thể làm giảm hiệu quả của một số loại thuốc, bao gồm thuốc tránh thai, thuốc chống đông máu và một số loại thuốc điều trị HIV.

Lao Đa Kháng Thuốc (MDR-TB) và Lao Kháng Thuốc Cực Khổ (XDR-TB)

Lao đa kháng thuốc (MDR-TB) là bệnh lao kháng với ít nhất isoniazid và rifampicin. Lao kháng thuốc cực khổ (XDR-TB) là bệnh lao kháng với isoniazid, rifampicin, bất kỳ fluoroquinolone nào và ít nhất một trong ba loại thuốc tiêm bắp hai (amikacin, kanamycin hoặc capreomycin). Việc điều trị MDR-TB và XDR-TB phức tạp hơn, kéo dài hơn và có nhiều tác dụng phụ hơn so với điều trị lao nhạy cảm với thuốc.