Trầm cảm (Depression)

Các triệu chứng

Các triệu chứng của trầm cảm có thể khác nhau giữa các cá nhân, nhưng thường bao gồm:

• Tâm trạng chán nản, buồn bã hoặc “trống rỗng” hầu hết thời gian trong ngày, gần như mỗi ngày.
• Mất hứng thú hoặc niềm vui trong tất cả hoặc hầu hết các hoạt động, hầu hết thời gian trong ngày, gần như mỗi ngày.
• Sụt cân đáng kể khi không ăn kiêng hoặc tăng cân (ví dụ, thay đổi hơn 5% trọng lượng cơ thể trong một tháng), hoặc giảm hoặc tăng sự thèm ăn gần như mỗi ngày.
• Mất ngủ hoặc ngủ quá nhiều gần như mỗi ngày.
• Bồn chồn hoặc chậm chạp vận động gần như mỗi ngày (có thể quan sát được bởi người khác, không chỉ là cảm giác chủ quan về bồn chồn hoặc chậm chạp).
• Mệt mỏi hoặc mất năng lượng gần như mỗi ngày.
• Cảm giác vô giá trị hoặc tội lỗi quá mức hoặc không thích đáng (có thể là ảo tưởng) gần như mỗi ngày (không chỉ là tự trách móc hoặc tội lỗi về việc bị ốm).
• Giảm khả năng suy nghĩ hoặc tập trung, hoặc thiếu quyết đoán, gần như mỗi ngày (do người khác quan sát hoặc tự chủ quan).
• Suy nghĩ tái diễn về cái chết (không chỉ là sợ chết), ý nghĩ tự tử tái diễn mà không có kế hoạch cụ thể, hoặc có ý định tự tử hoặc có kế hoạch tự tử cụ thể.

Nguyên nhân

Nguyên nhân chính xác của trầm cảm vẫn chưa được hiểu rõ hoàn toàn, nhưng nó được cho là do sự kết hợp của các yếu tố di truyền, sinh học, môi trường và tâm lý. Một số yếu tố nguy cơ bao gồm:

• Tiền sử gia đình bị trầm cảm
• Thay đổi lớn trong cuộc sống (ví dụ: mất việc, ly hôn, mất người thân)
• Căng thẳng mãn tính
• Bệnh lý thể chất
• Một số loại thuốc

Chẩn đoán

Chẩn đoán trầm cảm dựa trên đánh giá lâm sàng các triệu chứng, tiền sử bệnh và khám sức khỏe. Không có xét nghiệm y tế cụ thể nào để chẩn đoán trầm cảm. Bác sĩ hoặc chuyên gia sức khỏe tâm thần sẽ sử dụng các tiêu chí chẩn đoán, chẳng hạn như DSM-5 (Cẩm nang Chẩn đoán và Thống kê các Rối loạn Tâm thần, ấn bản lần thứ 5), để đưa ra chẩn đoán.

Điều trị

Trầm cảm có thể điều trị được. Các lựa chọn điều trị bao gồm:

• Liệu pháp tâm lý: Như liệu pháp nhận thức hành vi (CBT), liệu pháp giữa các cá nhân (IPT).
• Thuốc: Chẳng hạn như thuốc chống trầm cảm.
• Liệu pháp sốc điện (ECT): Được sử dụng trong các trường hợp trầm cảm nặng không đáp ứng với các phương pháp điều trị khác.
• Thay đổi lối sống: Chế độ ăn uống lành mạnh, tập thể dục thường xuyên, ngủ đủ giấc, tránh rượu và chất kích thích.

Phòng ngừa

Mặc dù không phải lúc nào cũng có thể ngăn ngừa trầm cảm, nhưng một số chiến lược có thể giúp giảm nguy cơ, bao gồm:

• Học cách quản lý căng thẳng.
• Xây dựng một mạng lưới hỗ trợ xã hội vững chắc.
• Duy trì lối sống lành mạnh.
• Tìm kiếm sự giúp đỡ sớm nếu bạn gặp các triệu chứng của trầm cảm.

Lưu ý: Thông tin này chỉ mang tính chất tham khảo và không thay thế cho lời khuyên y tế chuyên nghiệp. Nếu bạn nghĩ rằng bạn có thể bị trầm cảm, hãy nói chuyện với bác sĩ hoặc chuyên gia sức khỏe tâm thần.

Các loại trầm cảm

Trầm cảm không phải là một thực thể đơn nhất. Có nhiều loại trầm cảm khác nhau, bao gồm:

• Rối loạn trầm cảm chính: Đây là dạng trầm cảm phổ biến nhất và được đặc trưng bởi các triệu chứng được mô tả ở trên.
• Rối loạn trầm cảm dai dẳng (Dysthymia): Một dạng trầm cảm nhẹ hơn nhưng kéo dài hơn, thường kéo dài ít nhất hai năm.
• Rối loạn cảm xúc theo mùa (SAD): Một dạng trầm cảm xảy ra theo mùa, thường vào mùa thu và mùa đông.
• Trầm cảm sau sinh: Xảy ra ở phụ nữ sau khi sinh con.
• Rối loạn tiền kinh nguyệt (PMDD): Một dạng trầm cảm nghiêm trọng xảy ra trước kỳ kinh nguyệt.
• Rối loạn lưỡng cực: Mặc dù không phải là một dạng trầm cảm, rối loạn lưỡng cực liên quan đến các giai đoạn trầm cảm xen kẽ với các giai đoạn hưng cảm (tâm trạng hưng phấn bất thường).

Tác động của trầm cảm

Trầm cảm có thể có tác động đáng kể đến mọi khía cạnh của cuộc sống của một người. Nó có thể dẫn đến:

• Các vấn đề về thể chất: Như đau đầu, đau dạ dày, các vấn đề về giấc ngủ.
• Các vấn đề về mối quan hệ: Gây khó khăn trong việc duy trì các mối quan hệ lành mạnh.
• Các vấn đề về công việc hoặc học tập: Giảm năng suất và hiệu quả.
• Lạm dụng chất gây nghiện: Một số người bị trầm cảm có thể tìm đến rượu hoặc ma túy để đối phó với các triệu chứng của họ.
• Suy nghĩ và hành vi tự tử: Trầm cảm là một yếu tố nguy cơ chính của tự tử.

Sống chung với trầm cảm

Sống chung với trầm cảm có thể là một thách thức, nhưng có nhiều chiến lược có thể giúp bạn quản lý các triệu chứng và cải thiện chất lượng cuộc sống của bạn. Những chiến lược này bao gồm:

• Tuân thủ kế hoạch điều trị: Uống thuốc theo chỉ định và tham gia các buổi trị liệu thường xuyên.
• Chăm sóc bản thân: Ăn uống lành mạnh, tập thể dục thường xuyên, ngủ đủ giấc và tránh rượu và chất kích thích.
• Xây dựng một mạng lưới hỗ trợ xã hội mạnh mẽ: Kết nối với bạn bè, gia đình hoặc các nhóm hỗ trợ.
• Học các kỹ năng đối phó: Như các kỹ thuật thư giãn và quản lý căng thẳng.
• Tránh sự cô lập: Tham gia vào các hoạt động xã hội và duy trì các mối quan hệ.

• American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5th ed.). Arlington, VA: American Psychiatric Publishing.
• National Institute of Mental Health. (n.d.). Depression. Retrieved from https://www.nimh.nih.gov/health/topics/depression/index.shtml
• World Health Organization. (2021). Depression. Retrieved from https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/depression

Câu hỏi và Giải đáp

Trầm cảm khác với nỗi buồn thông thường như thế nào?

Trả lời: Mặc dù nỗi buồn là một cảm xúc bình thường của con người, trầm cảm là một chứng rối loạn tâm trạng dai dẳng và nghiêm trọng hơn. Nỗi buồn thường qua đi sau một thời gian ngắn, trong khi trầm cảm có thể kéo dài hàng tuần, hàng tháng hoặc thậm chí hàng năm nếu không được điều trị. Trầm cảm ảnh hưởng đến khả năng hoạt động hàng ngày, gây ra các triệu chứng như mất hứng thú, thay đổi khẩu vị và giấc ngủ, mệt mỏi và khó tập trung.

Liệu pháp tâm lý hoạt động như thế nào trong việc điều trị trầm cảm?

Trả lời: Liệu pháp tâm lý, chẳng hạn như liệu pháp nhận thức hành vi (CBT) và liệu pháp giữa các cá nhân (IPT), giúp người bị trầm cảm xác định và thay đổi các kiểu suy nghĩ và hành vi tiêu cực. CBT dạy cho mọi người cách nhận ra và thách thức những suy nghĩ bóp méo, trong khi IPT tập trung vào việc cải thiện các mối quan hệ và giải quyết các xung đột.

Vai trò của di truyền trong trầm cảm là gì?

Trả lời: Di truyền đóng một vai trò trong nguy cơ mắc trầm cảm. Nếu bạn có tiền sử gia đình bị trầm cảm, bạn có thể có nguy cơ mắc bệnh cao hơn. Tuy nhiên, di truyền không phải là yếu tố quyết định duy nhất. Các yếu tố môi trường và lối sống cũng đóng một vai trò quan trọng.

Làm thế nào để hỗ trợ một người thân đang bị trầm cảm?

Trả lời: Hỗ trợ một người thân bị trầm cảm có thể bằng cách lắng nghe họ mà không phán xét, khuyến khích họ tìm kiếm sự giúp đỡ chuyên nghiệp, kiên nhẫn và thấu hiểu, giúp họ tham gia vào các hoạt động lành mạnh và nhắc nhở họ rằng họ không đơn độc. Tránh đưa ra lời khuyên không được yêu cầu hoặc hạ thấp cảm xúc của họ.

Trầm cảm có thể tái phát không?

Trả lời: Đúng vậy, trầm cảm có thể tái phát. Ngay cả sau khi điều trị thành công, vẫn có nguy cơ trầm cảm quay trở lại. Việc học các kỹ năng đối phó, duy trì lối sống lành mạnh và tiếp tục điều trị duy trì (như thuốc hoặc liệu pháp) có thể giúp giảm nguy cơ tái phát.