Viêm đa cơ (Polymyositis)

Viêm đa cơ (Polymyositis) là một bệnh viêm cơ mạn tính hiếm gặp, đặc trưng bởi tình trạng yếu cơ đối xứng và tiến triển, chủ yếu ảnh hưởng đến các cơ gần thân mình. “Poly” nghĩa là nhiều, “myo” nghĩa là cơ, và “itis” nghĩa là viêm. Do đó, polymyositis nghĩa đen là viêm nhiều cơ. Bệnh thường ảnh hưởng đến các cơ quanh hông, vai, cổ, và họng. Mặc dù nguyên nhân chính xác vẫn chưa được biết rõ, nhưng nó được cho là một bệnh tự miễn, nghĩa là hệ thống miễn dịch của cơ thể nhầm lẫn tấn công các mô khỏe mạnh, trong trường hợp này là các sợi cơ. Điều này dẫn đến viêm và tổn thương cơ, gây ra yếu cơ và các triệu chứng khác.

Triệu chứng

Các triệu chứng của viêm đa cơ thường phát triển từ từ, trong vài tháng hoặc thậm chí vài năm. Sự khởi phát insidious này có thể khiến việc chẩn đoán trở nên khó khăn. Một số triệu chứng phổ biến bao gồm:

Yếu cơ đối xứng: Yếu cơ thường ảnh hưởng đến cả hai bên cơ thể như nhau, bắt đầu ở các cơ gần thân mình như vai, hông, đùi và cổ. Điều này có thể gây khó khăn khi đứng dậy khỏi ghế, leo cầu thang, nâng vật nặng hoặc nuốt. Tình trạng yếu cơ này tiến triển từ từ theo thời gian.
Đau cơ: Đau cơ thường đi kèm với yếu cơ, mặc dù không phải lúc nào cũng xuất hiện. Cơn đau có thể âm ỉ hoặc dữ dội.
Mệt mỏi: Cảm giác mệt mỏi toàn thân là triệu chứng phổ biến và có thể ảnh hưởng đáng kể đến chất lượng cuộc sống.
Khó nuốt (Dysphagia): Viêm các cơ ở họng có thể gây khó nuốt, đôi khi dẫn đến sặc hoặc trào ngược thức ăn.
Khó thở: Trong một số trường hợp hiếm hoi, viêm các cơ hô hấp có thể gây khó thở, đặc biệt là khi gắng sức.
Đau khớp: Một số người bị viêm đa cơ cũng có thể bị đau khớp, sưng và cứng khớp.
Sốt nhẹ: Sốt nhẹ có thể xuất hiện trong giai đoạn hoạt động của bệnh.
Hiện tượng Raynaud: Hiện tượng Raynaud, một tình trạng làm cho các ngón tay và ngón chân chuyển sang màu trắng hoặc xanh khi tiếp xúc với lạnh, cũng có thể xuất hiện.

Nguyên nhân

Nguyên nhân chính xác của viêm đa cơ vẫn chưa được hiểu rõ. Tuy nhiên, nhiều nhà nghiên cứu tin rằng nó là một bệnh tự miễn, trong đó hệ thống miễn dịch của cơ thể tấn công nhầm lẫn các tế bào cơ khỏe mạnh. Quá trình này gây viêm và phá hủy mô cơ. Một số yếu tố có thể góp phần vào sự phát triển của bệnh bao gồm:

Di truyền: Có thể có một yếu tố di truyền làm tăng nguy cơ mắc bệnh. Một số gen nhất định có thể làm cho một người dễ bị rối loạn tự miễn dịch hơn.
Nhiễm trùng: Một số loại nhiễm trùng virus có thể kích hoạt phản ứng tự miễn ở những người dễ mắc bệnh. Mặc dù nhiễm trùng có thể là yếu tố khởi phát, nhưng viêm đa cơ không phải là bệnh truyền nhiễm.
Yếu tố môi trường: Tiếp xúc với một số chất độc hại hoặc thuốc có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh. Tuy nhiên, cần nghiên cứu thêm để xác định các yếu tố môi trường cụ thể.

Chẩn đoán

Chẩn đoán viêm đa cơ dựa trên sự kết hợp các yếu tố, bao gồm:

Khám lâm sàng: Bác sĩ sẽ đánh giá sức mạnh cơ bắp, tìm kiếm các dấu hiệu teo cơ, và đánh giá phạm vi vận động. Họ cũng sẽ hỏi về tiền sử bệnh và các triệu chứng.
Xét nghiệm máu: Xét nghiệm máu có thể phát hiện các enzyme cơ (như creatine kinase – CK) tăng cao, cho thấy tổn thương cơ. Xét nghiệm máu cũng có thể phát hiện các kháng thể tự miễn liên quan đến viêm đa cơ, chẳng hạn như anti-Jo-1.
Điện cơ: Điện cơ đo hoạt động điện của cơ bắp và có thể giúp phân biệt viêm đa cơ với các bệnh thần kinh cơ khác. Xét nghiệm này đánh giá hoạt động điện của cơ khi nghỉ ngơi và khi co lại.
Sinh thiết cơ: Sinh thiết cơ là phương pháp chẩn đoán xác định nhất. Một mẫu mô cơ nhỏ được lấy ra và kiểm tra dưới kính hiển vi để tìm dấu hiệu viêm và tổn thương. Sinh thiết giúp xác nhận chẩn đoán và loại trừ các bệnh lý khác.
Chụp cộng hưởng từ (MRI): MRI có thể giúp phát hiện viêm và tổn thương cơ. Nó cung cấp hình ảnh chi tiết về cơ và có thể cho thấy những bất thường không thể nhìn thấy bằng các phương pháp hình ảnh khác.

Điều trị

Không có cách chữa khỏi hoàn toàn viêm đa cơ, nhưng các phương pháp điều trị có thể giúp kiểm soát các triệu chứng và làm chậm tiến triển của bệnh. Mục tiêu của điều trị là giảm viêm, cải thiện sức mạnh cơ bắp và chức năng, đồng thời ngăn ngừa các biến chứng. Các phương pháp điều trị phổ biến bao gồm:

Corticosteroid: Corticosteroid, như prednisone, là thuốc chính được sử dụng để điều trị viêm đa cơ. Chúng giúp giảm viêm và ức chế hệ thống miễn dịch. Liều lượng thường được giảm dần theo thời gian để giảm thiểu tác dụng phụ.
Thuốc ức chế miễn dịch: Các thuốc ức chế miễn dịch, như methotrexate và azathioprine, được sử dụng để ức chế hệ thống miễn dịch và giảm viêm. Chúng thường được sử dụng kết hợp với corticosteroid.
Liệu pháp sinh học: Các liệu pháp sinh học, như rituximab và tocilizumab, nhắm mục tiêu vào các protein cụ thể của hệ thống miễn dịch và có thể hữu ích cho những người không đáp ứng với các phương pháp điều trị khác.
Vật lý trị liệu: Vật lý trị liệu có thể giúp cải thiện sức mạnh cơ bắp và phạm vi vận động. Các bài tập được thiết kế để tăng cường cơ bắp và cải thiện tính linh hoạt.
Bài tập thể dục: Bài tập thể dục thường xuyên, như đi bộ và bơi lội, có thể giúp duy trì sức mạnh cơ bắp và cải thiện sức khỏe tổng thể. Điều quan trọng là phải bắt đầu từ từ và tăng dần cường độ tập luyện.

Tiên lượng

Tiên lượng của viêm đa cơ rất khác nhau. Một số người có thể đáp ứng tốt với điều trị và có thể duy trì một cuộc sống năng động, với khả năng phục hồi hoàn toàn hoặc gần như hoàn toàn sức mạnh cơ bắp. Tuy nhiên, những người khác có thể bị yếu cơ nặng và tàn tật, ảnh hưởng đáng kể đến khả năng thực hiện các hoạt động hàng ngày. Việc chẩn đoán và điều trị sớm có thể giúp cải thiện tiên lượng và giảm nguy cơ biến chứng lâu dài. Tuổi tác khi khởi phát cũng có thể ảnh hưởng đến tiên lượng, với trẻ em thường có tiên lượng tốt hơn người lớn.

Các biến chứng

Viêm đa cơ có thể dẫn đến một số biến chứng, bao gồm:

Suy dinh dưỡng: Khó nuốt có thể gây khó khăn trong việc ăn uống đầy đủ, dẫn đến suy dinh dưỡng và sụt cân.
Viêm phổi hít: Yếu cơ họng có thể làm tăng nguy cơ hít thức ăn hoặc chất lỏng vào phổi, dẫn đến viêm phổi hít, một tình trạng nghiêm trọng có thể gây nhiễm trùng phổi.
Loãng xương: Việc sử dụng corticosteroid lâu dài có thể làm tăng nguy cơ loãng xương, làm cho xương yếu và dễ gãy.
Đái tháo đường: Corticosteroid cũng có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh đái tháo đường do ảnh hưởng của chúng đến chuyển hóa glucose.
Tăng huyết áp: Corticosteroid có thể góp phần gây tăng huyết áp, làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch.
Tăng nguy cơ nhiễm trùng: Thuốc ức chế miễn dịch làm tăng nguy cơ nhiễm trùng do ức chế hệ thống miễn dịch.
Bệnh tim: Trong một số trường hợp hiếm, viêm đa cơ có thể ảnh hưởng đến cơ tim, dẫn đến các vấn đề về tim như rối loạn nhịp tim hoặc suy tim.
Ung thư: Một số nghiên cứu cho thấy rằng những người bị viêm đa cơ có thể tăng nguy cơ mắc một số loại ung thư, mặc dù mối liên hệ này vẫn chưa được hiểu rõ.

Sống chung với viêm đa cơ

Sống chung với viêm đa cơ có thể là một thách thức. Các mẹo sau có thể giúp bạn quản lý bệnh và cải thiện chất lượng cuộc sống:

Tuân thủ kế hoạch điều trị: Điều quan trọng là phải dùng thuốc theo chỉ định của bác sĩ và đi khám định kỳ để theo dõi tiến triển của bệnh và điều chỉnh điều trị khi cần thiết.
Vật lý trị liệu thường xuyên: Vật lý trị liệu có thể giúp cải thiện sức mạnh cơ bắp, phạm vi vận động và chức năng.
Tập thể dục thường xuyên: Bài tập thể dục thường xuyên, như đi bộ, bơi lội và đạp xe, có thể giúp duy trì sức mạnh cơ bắp, cải thiện sức khỏe tổng thể và giảm mệt mỏi. Điều quan trọng là phải thảo luận về một chương trình tập luyện phù hợp với bác sĩ hoặc nhà vật lý trị liệu.
Chế độ ăn uống lành mạnh: Một chế độ ăn uống lành mạnh, cân bằng có thể giúp ngăn ngừa suy dinh dưỡng, duy trì sức khỏe tổng thể và hỗ trợ quá trình chữa bệnh.
Tham gia nhóm hỗ trợ: Tham gia nhóm hỗ trợ có thể cung cấp hỗ trợ về mặt tinh thần và giúp bạn kết nối với những người khác đang sống chung với viêm đa cơ. Chia sẻ kinh nghiệm và chiến lược đối phó có thể rất hữu ích.

Phân biệt với viêm da cơ (Dermatomyositis)

Viêm đa cơ và viêm da cơ là hai bệnh viêm cơ có liên quan chặt chẽ, thuộc nhóm bệnh viêm cơ tự miễn. Tuy nhiên, có một số điểm khác biệt chính. Viêm da cơ có các triệu chứng da đặc trưng, chẳng hạn như phát ban da màu tím hoặc đỏ trên mặt, cổ, ngực, khuỷu tay, đầu gối và khớp ngón tay. Phát ban Gottron và dấu hiệu khăn choàng là những biểu hiện da đặc trưng của viêm da cơ. Viêm đa cơ thường không ảnh hưởng đến da.

Nghiên cứu

Các nhà nghiên cứu đang tiếp tục nghiên cứu để hiểu rõ hơn về nguyên nhân và cơ chế bệnh sinh của viêm đa cơ. Các nghiên cứu này tập trung vào việc xác định các yếu tố di truyền và môi trường góp phần vào sự phát triển của bệnh, cũng như phát triển các phương pháp điều trị mới và hiệu quả hơn. Các lĩnh vực nghiên cứu đầy hứa hẹn bao gồm liệu pháp gen, liệu pháp tế bào và các loại thuốc ức chế miễn dịch mới.

Tóm tắt về Viêm đa cơ

Viêm đa cơ (Polymyositis) là một bệnh viêm cơ tự miễn hiếm gặp, gây yếu cơ đối xứng và tiến triển. Bệnh thường ảnh hưởng đến các cơ gần thân mình, chẳng hạn như ở hông, vai, cổ và họng, gây khó khăn khi thực hiện các hoạt động hàng ngày như đứng dậy, leo cầu thang hoặc nuốt. Mặc dù nguyên nhân chính xác vẫn chưa được biết, nhưng các yếu tố di truyền, nhiễm trùng và môi trường được cho là có vai trò trong sự phát triển của bệnh.

Triệu chứng điển hình bao gồm yếu cơ đối xứng, đau cơ, mệt mỏi, khó nuốt và đôi khi khó thở. Chẩn đoán viêm đa cơ liên quan đến việc đánh giá lâm sàng, xét nghiệm máu để tìm các enzyme cơ tăng cao (như creatine kinase – CK), điện cơ, sinh thiết cơ và đôi khi là chụp cộng hưởng từ (MRI). Sinh thiết cơ được coi là tiêu chuẩn vàng để chẩn đoán.

Hiện không có cách chữa khỏi hoàn toàn viêm đa cơ, nhưng điều trị có thể giúp kiểm soát các triệu chứng và làm chậm tiến triển của bệnh. Các phương pháp điều trị chính bao gồm corticosteroid để giảm viêm, thuốc ức chế miễn dịch để ức chế hệ thống miễn dịch và liệu pháp sinh học cho những trường hợp nghiêm trọng hoặc kháng thuốc. Vật lý trị liệu và tập thể dục thường xuyên cũng rất quan trọng để duy trì sức mạnh cơ bắp và chức năng.

Điều quan trọng là phải phân biệt viêm đa cơ với viêm da cơ, một bệnh tương tự nhưng cũng có các triệu chứng về da. Sống chung với viêm đa cơ đòi hỏi một cách tiếp cận đa diện, bao gồm tuân thủ kế hoạch điều trị, vật lý trị liệu, tập thể dục thường xuyên, chế độ ăn uống lành mạnh và hỗ trợ tinh thần. Việc chẩn đoán và điều trị sớm có thể cải thiện đáng kể chất lượng cuộc sống và giúp kiểm soát các triệu chứng lâu dài.

Tài liệu tham khảo:

MedlinePlus. Polymyositis. https://medlineplus.gov/polymyositis.html
Mayo Clinic. Polymyositis. https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/polymyositis/symptoms-causes/syc-20376737
National Institute of Neurological Disorders and Stroke. Polymyositis. https://www.ninds.nih.gov/health-information/disorders/polymyositis
The Myositis Association. https://www.myositis.org/

Câu hỏi và Giải đáp

Cơ chế chính xác nào mà hệ thống miễn dịch tấn công các sợi cơ trong viêm đa cơ?

Trả lời: Cơ chế chính xác vẫn chưa được hiểu rõ hoàn toàn. Tuy nhiên, người ta cho rằng các tế bào T độc tế bào (cytotoxic T cells) đóng một vai trò quan trọng. Những tế bào này thường nhắm mục tiêu vào các tế bào bị nhiễm bệnh hoặc ung thư, nhưng trong viêm đa cơ, chúng dường như nhầm lẫn tấn công các tế bào cơ khỏe mạnh. Quá trình viêm dẫn đến phá hủy các sợi cơ, gây yếu cơ và các triệu chứng khác. Nghiên cứu đang được tiến hành để hiểu rõ hơn về các quá trình miễn dịch cụ thể liên quan.

Ngoài creatine kinase (CK), còn có những dấu ấn sinh học nào khác có thể được sử dụng để chẩn đoán và theo dõi viêm đa cơ?

Trả lời: Ngoài CK, các enzyme cơ khác như aldolase, lactate dehydrogenase (LDH), và aspartate aminotransferase (AST) cũng có thể tăng cao trong viêm đa cơ. Tuy nhiên, chúng không đặc hiệu như CK. Các kháng thể tự miễn, chẳng hạn như anti-Jo-1, anti-SRP, và anti-Mi-2, cũng có thể xuất hiện trong một số trường hợp viêm đa cơ và có thể giúp xác định các phân nhóm cụ thể của bệnh. Tuy nhiên, không phải tất cả bệnh nhân viêm đa cơ đều có những kháng thể này.

Các phương pháp điều trị mới nào đang được nghiên cứu cho viêm đa cơ?

Trả lời: Một số phương pháp điều trị mới đầy hứa hẹn đang được nghiên cứu, bao gồm các liệu pháp sinh học nhắm mục tiêu các con đường miễn dịch cụ thể. Ví dụ, các chất ức chế JAK (Janus kinase) cho thấy hiệu quả trong việc giảm viêm và cải thiện sức mạnh cơ bắp trong các thử nghiệm lâm sàng. Các liệu pháp nhắm mục tiêu bổ thể và các tế bào B cũng đang được nghiên cứu.

Làm thế nào để phân biệt viêm đa cơ với các bệnh cơ khác, chẳng hạn như loạn dưỡng cơ?

Trả lời: Viêm đa cơ và loạn dưỡng cơ đều gây yếu cơ, nhưng chúng có những đặc điểm khác biệt. Loạn dưỡng cơ là một nhóm các bệnh di truyền gây ra thoái hóa cơ tiến triển, trong khi viêm đa cơ là một bệnh viêm do hệ thống miễn dịch gây ra. Điện cơ, sinh thiết cơ và xét nghiệm di truyền có thể giúp phân biệt giữa hai nhóm bệnh này. Viêm đa cơ thường đáp ứng với thuốc ức chế miễn dịch, trong khi loạn dưỡng cơ thì không.

Những biện pháp nào có thể được thực hiện để cải thiện chất lượng cuộc sống cho những người bị viêm đa cơ?

Trả lời: Ngoài điều trị y tế, các biện pháp lối sống có thể cải thiện đáng kể chất lượng cuộc sống. Vật lý trị liệu thường xuyên và bài tập thể dục được điều chỉnh có thể giúp duy trì sức mạnh cơ bắp, phạm vi vận động và chức năng. Chế độ ăn uống lành mạnh và cân bằng hỗ trợ sức khỏe tổng thể. Các nhóm hỗ trợ và tư vấn có thể cung cấp hỗ trợ về mặt tinh thần và cảm xúc, giúp bệnh nhân đối phó với những thách thức của bệnh. Quản lý căng thẳng và các kỹ thuật thư giãn cũng có thể hữu ích.

Một số điều thú vị về Viêm đa cơ

Hiếm gặp: Viêm đa cơ là một bệnh khá hiếm, ảnh hưởng đến khoảng 1-2 người trên 100.000 người mỗi năm. Phụ nữ có nguy cơ mắc bệnh cao gấp đôi so với nam giới.
Độ tuổi khởi phát: Mặc dù viêm đa cơ có thể xuất hiện ở mọi lứa tuổi, nhưng nó thường gặp nhất ở người lớn từ 30 đến 60 tuổi. Trẻ em cũng có thể bị ảnh hưởng, nhưng điều này rất hiếm.
Liên quan đến các bệnh tự miễn khác: Viêm đa cơ đôi khi có thể đi kèm với các bệnh tự miễn khác, chẳng hạn như viêm khớp dạng thấp, lupus ban đỏ hệ thống và xơ cứng bì.
Ảnh hưởng đến cơ hoành: Trong một số trường hợp, viêm đa cơ có thể ảnh hưởng đến cơ hoành, cơ chính chịu trách nhiệm cho việc thở. Điều này có thể dẫn đến khó thở, đặc biệt là khi nằm.
“Mặt nạ heliotrope”: Mặc dù phát ban da đặc trưng hơn cho viêm da cơ, một số người bị viêm đa cơ có thể phát triển một phát ban màu tím hơi xanh quanh mắt, đôi khi được gọi là “mặt nạ heliotrope.”
Khó chẩn đoán: Viêm đa cơ có thể khó chẩn đoán vì các triệu chứng của nó thường phát triển từ từ và có thể bắt chước các bệnh khác. Điều này có thể dẫn đến sự chậm trễ trong chẩn đoán và điều trị.
Phản ứng với điều trị: Hầu hết những người bị viêm đa cơ đáp ứng với điều trị bằng corticosteroid và thuốc ức chế miễn dịch. Tuy nhiên, một số người có thể không đáp ứng tốt với điều trị và có thể bị yếu cơ tiến triển.
Nghiên cứu đang diễn ra: Các nhà nghiên cứu đang tích cực nghiên cứu để hiểu rõ hơn về nguyên nhân, cơ chế bệnh sinh và các lựa chọn điều trị mới cho viêm đa cơ. Điều này mang lại hy vọng cho những người sống chung với bệnh này.
Tầm quan trọng của vật lý trị liệu: Vật lý trị liệu đóng một vai trò quan trọng trong việc quản lý viêm đa cơ. Nó giúp cải thiện sức mạnh cơ bắp, phạm vi vận động và chức năng tổng thể. Các bài tập cụ thể có thể giúp duy trì sự độc lập và ngăn ngừa biến dạng.