Viêm mũi dị ứng (Allergic Rhinitis)

Nguyên nhân

Viêm mũi dị ứng xảy ra khi hệ thống miễn dịch xác định nhầm một chất vô hại, chẳng hạn như phấn hoa, là một kẻ xâm lược nguy hiểm. Lần đầu tiên tiếp xúc với chất gây dị ứng này, hệ thống miễn dịch tạo ra các kháng thể immunoglobulin E (IgE) đặc hiệu chống lại nó. Những kháng thể IgE này bám vào bề mặt của các tế bào mast, một loại tế bào miễn dịch có trong niêm mạc mũi. Khi tiếp xúc với cùng một chất gây dị ứng một lần nữa, chất gây dị ứng liên kết với IgE trên tế bào mast, khiến chúng giải phóng histamine và các chất trung gian hóa học khác. Chính những chất này gây ra các triệu chứng của viêm mũi dị ứng. Histamine là một chất trung gian quan trọng gây ra các triệu chứng như ngứa, sổ mũi, và hắt hơi. Các chất trung gian khác cũng góp phần vào tình trạng viêm và sung huyết ở mũi.

Các chất gây dị ứng phổ biến

• Phấn hoa (cỏ, cây, cỏ dại)
• Bụi bẩn
• Mạt bụi nhà
• Vảy da thú cưng (mèo, chó, vv)
• Nấm mốc

Triệu chứng

Các triệu chứng của viêm mũi dị ứng có thể từ nhẹ đến nặng và bao gồm:

• Hắt hơi (thường xuyên và liên tục)
• Ngứa mũi
• Sổ mũi (chảy nước mũi trong)
• Nghẹt mũi
• Ngứa, đỏ hoặc chảy nước mắt
• Ngứa cổ họng hoặc vòm miệng
• Ho
• Đau đầu
• Mệt mỏi

Phân loại

Viêm mũi dị ứng được phân loại theo thời gian xuất hiện các triệu chứng:

• Viêm mũi dị ứng theo mùa (Seasonal allergic rhinitis): Xảy ra trong các mùa cụ thể, thường là mùa xuân, mùa hè hoặc mùa thu, do phấn hoa.
• Viêm mũi dị ứng quanh năm (Perennial allergic rhinitis): Xảy ra quanh năm và thường do các chất gây dị ứng trong nhà như mạt bụi, vảy da thú cưng hoặc nấm mốc.

Chẩn đoán

Bác sĩ có thể chẩn đoán viêm mũi dị ứng dựa trên các triệu chứng, tiền sử bệnh và khám thực thể. Các xét nghiệm dị ứng, chẳng hạn như xét nghiệm da hoặc xét nghiệm máu (xét nghiệm IgE đặc hiệu), có thể được thực hiện để xác định các chất gây dị ứng cụ thể.

Điều trị

Mục tiêu của điều trị viêm mũi dị ứng là giảm các triệu chứng và cải thiện chất lượng cuộc sống. Các lựa chọn điều trị bao gồm:

• Tránh tiếp xúc với chất gây dị ứng: Đây là biện pháp quan trọng nhất.
• Thuốc:
  • Thuốc kháng histamine: Giảm hắt hơi, ngứa và sổ mũi. Có dạng uống, xịt mũi hoặc nhỏ mắt.
  • Thuốc xịt mũi corticosteroid: Giảm viêm và nghẹt mũi. Đây thường là lựa chọn điều trị đầu tay cho viêm mũi dị ứng mức độ vừa đến nặng.
  • Thuốc thông mũi: Giảm nghẹt mũi (không nên sử dụng lâu dài do nguy cơ gây lệ thuộc thuốc).
  • Thuốc nhỏ mắt: Giảm ngứa và đỏ mắt.
  • Thuốc đối kháng leukotriene: Ngăn chặn tác động của leukotriene, một chất trung gian hóa học khác gây viêm.
• Liệu pháp miễn dịch (immunotherapy): Giúp cơ thể dần dần quen với chất gây dị ứng, giảm phản ứng dị ứng theo thời gian. Có hai dạng chính là liệu pháp miễn dịch tiêm dưới da và liệu pháp miễn dịch dưới lưỡi.

Biến chứng

Nếu không được điều trị, viêm mũi dị ứng có thể dẫn đến các biến chứng như:

• Viêm xoang
• Nhiễm trùng tai
• Hen suyễn
• Rối loạn giấc ngủ
• Giảm hiệu suất học tập và làm việc

Kết luận

Viêm mũi dị ứng là một bệnh lý phổ biến nhưng có thể điều trị được. Việc tìm hiểu các chất gây dị ứng của bạn và thực hiện các bước để tránh chúng, kết hợp với các lựa chọn điều trị thích hợp, có thể giúp bạn kiểm soát các triệu chứng và tận hưởng cuộc sống một cách trọn vẹn hơn.

Phòng ngừa

Mặc dù không thể ngăn chặn hoàn toàn viêm mũi dị ứng, nhưng có thể giảm thiểu nguy cơ phát triển hoặc giảm mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng bằng cách:

• Giảm tiếp xúc với các chất gây dị ứng đã biết: Đóng cửa sổ trong mùa phấn hoa, sử dụng máy lọc không khí, thường xuyên vệ sinh nhà cửa để loại bỏ bụi và mạt bụi, tắm cho thú cưng thường xuyên.
• Theo dõi chỉ số phấn hoa: Biết được khi nào nồng độ phấn hoa cao để có thể thực hiện các biện pháp phòng ngừa bổ sung.
• Rửa tay thường xuyên: Đặc biệt là sau khi tiếp xúc với các chất gây dị ứng tiềm ẩn.
• Sử dụng khăn giấy dùng một lần: Tránh sử dụng khăn tay vải, vì chúng có thể giữ lại các chất gây dị ứng.

Viêm mũi dị ứng ở trẻ em

Trẻ em cũng có thể bị viêm mũi dị ứng, và các triệu chứng có thể tương tự như người lớn. Tuy nhiên, trẻ em cũng có thể biểu hiện các triệu chứng khác như:

• Chà xát mũi thường xuyên
• Thở bằng miệng
• Ngáy ngủ
• Quầng thâm dưới mắt
• Khó tập trung

Khi nào cần đi khám bác sĩ?

Bạn nên đi khám bác sĩ nếu:

• Các triệu chứng viêm mũi dị ứng ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của bạn.
• Các triệu chứng không được cải thiện bằng các biện pháp tự chăm sóc.
• Bạn bị các triệu chứng khác, chẳng hạn như sốt hoặc đau xoang.

Sống chung với viêm mũi dị ứng

Viêm mũi dị ứng là một bệnh mãn tính, có nghĩa là nó có thể kéo dài trong thời gian dài. Tuy nhiên, với cách điều trị và quản lý thích hợp, bạn có thể kiểm soát các triệu chứng và sống một cuộc sống năng động. Điều quan trọng là phải làm việc với bác sĩ để phát triển một kế hoạch điều trị phù hợp với nhu cầu cá nhân của bạn.

• American Academy of Allergy, Asthma & Immunology (AAAAI): aaaai.org
• American College of Allergy, Asthma & Immunology (ACAAI): acaai.org
• National Institute of Allergy and Infectious Diseases (NIAID): niaid.nih.gov

Câu hỏi và Giải đáp

Liệu pháp miễn dịch hoạt động như thế nào trong việc điều trị viêm mũi dị ứng?

Trả lời: Liệu pháp miễn dịch, còn được gọi là liệu pháp giảm mẫn cảm, hoạt động bằng cách cho cơ thể tiếp xúc dần dần với lượng nhỏ chất gây dị ứng theo thời gian. Điều này giúp hệ thống miễn dịch “làm quen” với chất gây dị ứng, giảm phản ứng dị ứng và giảm các triệu chứng khi tiếp xúc với chất gây dị ứng trong môi trường tự nhiên. Có hai loại liệu pháp miễn dịch chính: liệu pháp tiêm dưới da và liệu pháp ngậm dưới lưỡi.

Ngoài thuốc và liệu pháp miễn dịch, còn có phương pháp điều trị thay thế nào khác cho viêm mũi dị ứng?

Trả lời: Một số phương pháp điều trị thay thế hoặc bổ sung cho viêm mũi dị ứng bao gồm: rửa mũi bằng nước muối sinh lý, sử dụng bình xịt mũi nước biển, châm cứu và một số loại thảo dược như cây tầm ma. Tuy nhiên, hiệu quả của các phương pháp này chưa được chứng minh rõ ràng và cần tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng.

Làm thế nào để phân biệt viêm mũi dị ứng với cảm lạnh thông thường?

Trả lời: Mặc dù có một số triệu chứng chồng chéo như sổ mũi và nghẹt mũi, nhưng có những điểm khác biệt quan trọng. Viêm mũi dị ứng thường kèm theo ngứa mũi, mắt và hắt hơi liên tục, trong khi cảm lạnh thường gây đau họng và sốt. Viêm mũi dị ứng cũng kéo dài hơn cảm lạnh, có thể kéo dài hàng tuần hoặc hàng tháng, trong khi cảm lạnh thường khỏi trong vòng một tuần đến mười ngày.

Viêm mũi dị ứng có liên quan đến các bệnh dị ứng khác như hen suyễn không?

Trả lời: Có, viêm mũi dị ứng thường liên quan đến các bệnh dị ứng khác, đặc biệt là hen suyễn. Nhiều người bị cả viêm mũi dị ứng và hen suyễn, và viêm mũi dị ứng không được kiểm soát có thể làm trầm trọng thêm các triệu chứng hen suyễn. Điều này có thể là do viêm đường hô hấp chung liên quan đến cả hai bệnh.

Việc vệ sinh nhà cửa như thế nào để giảm thiểu các chất gây dị ứng trong nhà?

Trả lời: Để giảm thiểu các chất gây dị ứng trong nhà, nên thường xuyên hút bụi bằng máy hút bụi có bộ lọc HEPA, giặt ga trải giường và vỏ gối hàng tuần trong nước nóng (ít nhất 54°C), sử dụng vỏ bọc chống dị ứng cho nệm và gối, giảm độ ẩm trong nhà để ngăn chặn sự phát triển của nấm mốc, và thường xuyên vệ sinh nhà cửa, đặc biệt là phòng ngủ. Nếu có thú cưng, nên tắm cho chúng thường xuyên và hạn chế chúng vào phòng ngủ.